Είναι η Ειδομένη το νέο Καλαί; Πώς η ΕΕ άφησε την κατάσταση να εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο;

Η Ειδομένη και το Καλαί αποτελούν δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα της αποτυχίας της ΕΕ να διαχειριστεί με τρόπο δημοκρατικό, δίκαιο και ισορροπημένο το προσφυγικό ζήτημα. Η ΕΕ δεν μπορεί να εφαρμόσει τις αποφάσεις που η ίδια έχει λάβει (το πρόγραμμα μετεγκατάστασης του περασμένου Σεπτεμβρίου) και παραμένει καταφανώς αδύναμη να επιβάλλει κυρώσεις ενάντια σε εκείνα τα κράτη-μέλη και σε υποψήφια κράτη-μέλη που κρατούν τα σύνορά τους κλειστά. Όσο η ΕΕ είναι αντιμέτωπη με την δική της έλλειψη αποφασιστικότητας, επιδεικνύοντας ένα τεράστιο κενό ηγεσίας, η κατάσταση και στις δύο περιοχές θα χειροτερεύει. Εντούτοις, ακόμα και μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για την μεταφορά προσφύγων από την Ειδομένη προς οργανωμένα κέντρα υποδοχής.    

Η ΠΓΔΜ δεν είναι κράτος-μέλος της ΕΕ, αλλά παρόλα αυτά εμποδίζει τους πρόσφυγες από το να φτάσουν στην ΕΕ. Ποιός είναι υπεύθυνος για αυτή την κατάσταση;

Η ΕΕ είναι υπεύθυνη για το κλείσιμο των συνόρων και την ελλιπέστατη εφαρμογή της συμφωνίας μετεγκατάστασης. Η ΠΓΔΜ από την πλευρά της έχει προβεί σε μονομερείς ενέργειες που προκαλούν προβλήματα και για αυτόν τον λόγο πρέπει να της επιβληθούν κυρώσεις. Οι αστυνομικές δυνάμεις της χώρας χρησιμοποιούν βία κατά των προσφύγων, ανθρώπων δηλαδή που έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους για να γλιτώσουν από τον πόλεμο και να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον. Αυτές οι ενέργειες είναι απαράδεκτες και ανεπίτρεπτες. Η ελληνική κυβέρνηση και το ΥΠΕΞ έχουν προβεί στα σχετικά διαβήματα και περιμένουμε να δούμε ποια θα είναι η αντίδραση της ΕΕ και της Κομισιόν. Ν

Αυτό που συμβαίνει στην Ειδομένη με τη βία που ασκείται στους πρόσφυγες, μειώνει τις πιθανότητες ένταξης της ΠΓΔΜ στην ΕΕ.

Ανησυχητική είναι επίσης η κατάσταση στα σύνορα Ιταλίας και Αυστρίας, με την αυστριακή κυβέρνηση να σηκώνει φράχτη για να μπλοκάρει την είσοδο των προσφύγων. Όπως πολύ σωστά σημείωσε ο Τζιάνι Πιτέλλα, πρόεδρος της ομάδας Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τέτοιες αποφάσεις καταστρέφουν το κοινό ευρωπαϊκό όραμα και την συνοχή της ΕΕ. Εγώ θα προσέθετα ότι τέτοιες κινήσεις αυξάνουν την δύναμη και επιρροή ρατσιστικών και ξενοφοβικών δυνάμεων που θέλουν την διάλυση της ΕΕ, την επιστροφή στον εθνικισμό και στα κλειστά σύνορα, στοιχεία δηλαδή που κατέστρεψαν την Ευρώπη τη δεκαετία του 1930 και οδήγησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πολλοί πρόσφυγες διαμαρτύρονται για τις συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα υποδοχής. Χιλιάδες πρόσφυγες επιβιώνουν χάρη στην βοήθεια και συνεισφορά εθελοντών και Ελλήνων που είναι άνεργοι και προσφέρουν όπως μπορούν. Μπορεί η κυβέρνηση να κάνει περισσότερα; Η ΕΕ και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ;

Η ελληνική κυβέρνηση καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια παρά τις πολύ μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει, όπως η έλλειψη πόρων, η ελλιπής τεχνική και σε ανθρώπινο δυναμικό υποστήριξη από την ΕΕ. Παρόλα αυτά, η κινητοποίηση των τοπικών αρχών, των πολιτών, πολλών ΜΚΟ είναι συγκλονιστική, τόσο στα ελληνικά νησιά, όσο και σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.

Όλος ο κόσμος γνωρίζει την αλληλεγγύη που δείχνουν οι Έλληνες, όπως επίσης γνωρίζει και την ανικανότητα της ΕΕ να κρατήσει τα σύνορα ανοιχτά και ασφαλή για τους πρόσφυγες. Είναι υποτιμητικό για την ΕΕ και τις αξίες της αυτό που συμβαίνει, και κυρίως η εμφανής αδυναμία μιας ηπείρου πεντακοσίων και πλέον εκατομμυρίων ανθρώπων μπροστά στη διαχείριση ενός ή δύο εκατομμυρίων προσφύγων. Είναι ντροπή. 

Η Ελλάδα με ένα δημόσιο χρέος άνω των τριακοσίων δισεκατομμυρίων παραμένει μέλος της ΕΕ. Θα μπορούσαν πενήντα χιλιάδες πρόσφυγες να αποτελέσουν πρόβλημα για την παραμονή της Ελλάδας στην ΕΕ ή οι Ευρωπαίοι εταίροι απλώς ψάχνουν αφορμή για να διώξουν την χώρα;

Η στάση της ΕΕ και πολλών Ευρωπαίων ηγετών στο προσφυγικό είναι πολλές φορές υποκριτική. Είναι αυτονόητο ότι το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό, αλλά αποτέλεσμα της αδυναμίας της ΕΕ να ανταποκριθεί συνολικά σε μια μεγάλη πρόκληση. Η Ελλάδα έχει κλιθεί να διαχειριστεί και να φιλοξενήσει ένα ασύγκριτα μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων με βάση τον πληθυσμό της, αλλά δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Τόσο η κυβέρνηση όσο και οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι οι άνθρωποι αυτοί θέλουν με κάθε τρόπο να ξεφύγουν από την φρίκη του πολέμου και για αυτόν ακριβώς το λόγο κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή φιλοξενία. Εντούτοις δεν τρέφουμε αυταπάτες και γνωρίζουμε ότι έτσι όπως έχει η κατάσταση στην ΕΕ, το προσφυγικό δεν θα λυθεί. Όσο οι πρόσφυγες συνεχίζουν να εγκλωβίζονται στην Ελλάδα, το πρόβλημα θα διογκώνεται.

Το ζήτημα δεν είναι οι πενήντα ή εκατό χιλιάδες πρόσφυγες, αλλά ότι δεν υπάρχει ένας αποτελεσματικός μηχανισμός επιμερισμού των προσφύγων, δεν υπάρχει αποτελεσματική οργάνωση σε ευρωπαϊκό επίπεδο των εθνικών υπηρεσιών ασύλου, δεν υπάρχει αληθινή και ολοκληρωμένη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών. Για όλους αυτούς τους λόγους, η ΕΕ καθιστά την Τουρκία "εργολάβο" στη διαχείριση των προσφυγικών ρευμάτων, μολονότι γνωρίζει πόσο επικίνδυνη είναι η κατάσταση στη χώρα στο ζήτημα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας.   

Υπάρχει σύνδεση για την ελληνική κυβέρνηση μεταξύ προσφυγικής και οικονομικής κρίσης; Επιχειρεί ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας να χρησιμοποιήσει το προσφυγικό για να πετύχει ηπιότερη αξιολόγηση;

Δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο. Είναι ξεχωριστά θέματα. Παρόλα αυτά η ΕΕ οφείλει να αναγνωρίσει ότι εν μέσω οικονομικών δυσκολιών, η Ελλάδα έχει δαπανήσει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την υποδοχή και εγκατάσταση προσφύγων, γεγονός που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την κατάσταση με τα δημόσια οικονομικά.

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση δεν χρησιμοποιεί το προσφυγικό για να τύχει ευνοϊκότερης μεταχείρισης. Η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει κατά γράμμα την συμφωνία, προχωρά στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, εκσυγχρονίζει καθημερινά τον κρατικό μηχανισμό, καταπολεμά την διαφθορά και την φοροδιαφυγή, προσπαθεί συνεχώς να προστατεύει τα αδύναμα κοινωνικά στρώματα και να χτίζει προοπτικές ανάπτυξης για τον τόπο.

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αναγνωρίσει την πρόοδο που έχει συντελεσθεί και συμφωνούν με την ελληνική κυβέρνηση. Το πρόβλημα παραμένει η στάση του ΔΝΤ, το οποίο ζητά νέα δημοσιονομικά μέτρα που θα πλήξουν την ελληνική οικονομία και τις αναπτυξιακές προοπτικές.

Όσον αφορά στο χρέος, στη συμφωνία του περασμένου Ιουλίου προβλέπεται με σαφήνεια το άνοιγμα της σχετικής συζήτησης μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια χάρη που θα έκαναν οι θεσμοί στην Ελλάδα, αλλά υποχρέωση και δέσμευσή τους.  

Μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ και Τουρκίας για τους πρόσφυγες στις 4 Απριλίου, μόλις χίλιοι πρόσφυγες έχουν επιστρέψει πίσω στην Τουρκία. Μέχρι τώρα δεν φαίνεται η συμφωνία να δίνει λύση. Ποιά είναι η γνώμη σας;

Είναι πολύ νωρίς για να κρίνουμε εάν η συμφωνία είναι επιτυχημένη ή όχι. Σίγουρα υπάρχουν προβλήματα στο περιεχόμενο και την εφαρμογή της, αλλά πρέπει να δούμε πως θα εξελιχθεί το επόμενο διάστημα. Στην παρούσα φάση, γίνονται προσπάθειες από όλες τις πλευρές, παρά τις δυσκολίες.

Αντιμετωπίζουν οι Βρυξέλλες και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί την Ελλάδα ως ένα "δύσκολο μωρό";

Σε καμία περίπτωση. Το πρόβλημα είναι ότι μεταξύ του 2010-14 οι ελληνικές κυβερνήσεις επέβαλαν μέτρα ύψους 62 δισεκατομμυρίων ευρώ χωρίς παράλληλα να καταβάλλουν την παραμικρή προσπάθεια για να βγάλουν την χώρα από την κρίση. Δεν υπήρξαν μεταρρυθμίσεις, δεν υπήρξε πρόοδος, δεν υπήρξε κοινωνική δικαιοσύνη, παρά μόνο μια συνεχής προσπάθεια τροφοδότησης του πελατειακού συστήματος και της εκτεταμένης ανομίας που οδήγησαν σε σειρά σκανδάλων. Το ζήτημα της φοροδιαφυγής ξεκίνησε να αντιμετωπίζεται για πρώτη φορά από τον Ιανουάριο του 2015 με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, οπότε και ξεκίνησε μια σειρά μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών.

Μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα η ελληνική κυβέρνηση καταφέρνει να αντιμετωπίσει σειρά προβλημάτων που είχαν συσσωρευτεί τα προηγούμενα τριάντα χρόνια. Με δυσκολία μπορούμε να βρούμε άλλη κυβέρνηση που να επιχειρεί μια τέτοια γιγαντιαία προσπάθεια, τη στιγμή που καλείται να διαχειριστεί και μια πρωτοφανή προσφυγική κρίση. Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί είναι πολύ σημαντική, και η ελληνική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να συνεχίσει σε αυτούς τους ρυθμούς, με τον ίδιο ζήλο και την ίδια επιμονή. 

Πιστεύετε ότι το καλοκαίρι του 2016 θα είναι πιο δύσκολο από το καλοκαίρι του 2015 αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις;

Δεν θα ήθελα να φτάσουμε στο καλοκαίρι για να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση. Κανείς στην ελληνική κυβέρνηση και στην ΕΕ, στην Κομισιόν και την ΕΚΤ δεν θέλει μια τέτοια εξέλιξη. Όλοι αναγνωρίζουν ότι έχει συντελεσθεί πρόοδος και ότι στόχος είναι να κλείσει η συμφωνία μέχρι τα τέλη Απριλίου, κάτι το οποίο επανέλαβε προχθές στο Ευρωκοινοβούλιο ο Επίτροπος Μοσκοβισί.

Το ΔΝΤ είναι εκείνο που μπλοκάρει την ολοκλήρωση και απαιτεί νέα μέτρα σαν να μην γνωρίζει τα βήματα που έχουν γίνει, σαν να μην γνωρίζει τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας και της οικονομίας.   

Εντούτοις, παραμένω αισιόδοξος ότι θα φτάσουμε σε συμφωνία και το ΔΝΤ θα αντιληφθεί ότι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης είναι απαραίτητη εξέλιξη για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.