Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το Σύνταγμα που έχουμε σήμερα σε γενικές γραμμές, μέσα και μετά τις αναθεωρήσεις του, έχει ανοίξει ορίζοντες σε νεωτερικές αντιλήψεις για τη δημοκρατία, την ισότητα και τα κοινωνικά δικαιώματα, την προστασία φυσικού περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Πρόκειται για την αποτύπωση των αλλαγών που έγιναν στην ελληνική κοινωνία μετά το 1975. Ειδικά για όσες μεταρρυθμίσεις είναι πρωτοποριακές, εκσυγχρονιστικές και προοδευτικές, πρέπει να πούμε ότι σ’ αυτές συνετέλεσαν η διακοπή της υπερτριαντάχρονης κυριαρχίας των συντηρητικών δυνάμεων, η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου των Ελλήνων, αλλά και η πρόοδος στην κοινωνική οργάνωση με την εμφάνιση νέων κινημάτων, της κοινωνίας των πολιτών, των δικαιωμάτων, της οικολογίας, που είχαν αποφασιστική επίδραση πάνω σ’ αυτές τις αλλαγές.

Η Αριστερά πάντοτε αναγνωρίζει το Σύνταγμα και γενικότερα τους θεσμούς, εκτός από την κανονιστική τους διάσταση, και ως χώρο ιδεολογικής και πολιτικής αντιπαράθεσης. Αναγνωρίζει, επίσης, ότι οι νομοθετικές και υπερνομοθετικές ρυθμίσεις πρέπει να αποτυπώνουν τις αλλαγές στις αντιλήψεις και τις επιλογές του κοινωνικού σώματος.
Με αυτήν την έννοια, πρέπει να πούμε εισαγωγικά η βασική μέριμνα των προτάσεων της Πλειοψηφίας ήταν να αποτυπώνονται σ’ αυτές οι ανακατατάξεις που επέφερε η κρίση στις συνειδήσεις της πλειοψηφίας των πολιτών, που οδήγησαν στην ωρίμανση για τις αναγκαίες τομές.

Εξίσου σημαντική είναι η ανάγκη να εξουδετερώνεται ο κίνδυνος επανάληψης αρνητικών φαινομένων που αναδείχθηκαν και απέναντι στα οποία οι μέχρι σήμερα συνταγματικές εγγυήσεις αποδείχθηκαν μη επαρκείς, όπως κατ’ εξοχήν συνέβη στον χώρο των εργασιακών δικαιωμάτων.
Δείγματα γραφής έχουμε δώσει ήδη πριν από τη συνολική πρόταση της Συνταγματικής Αναθεώρησης και είναι η απλή αναλογική, η διεύρυνση των ελευθεριών με τη νομοθετική κατοχύρωση νέων κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων σε θέματα ισότητας των πολιτών, το άνοιγμα του διαλόγου με την Εκκλησία και ήρθε πραγματικά η στιγμή αυτός ο προσανατολισμός να έρθει και να λάβει συνταγματική κατοχύρωση.

Όπως είπαν και άλλοι συνάδελφοι, κύριος και πρώτιστος σκοπός και μέλημα, πιστεύω, όλων των παρατάξεων είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη στη διακυβέρνηση της χώρας, στην εκτελεστική εξουσία. Σήμερα αυτή η εμπιστοσύνη είναι χαμηλή, ισχνή και γι’ αυτόν τον λόγο προτείνει τα μέτρα που προτείνει η πρόταση που έρχεται για ψήφιση, μέτρα όπως η απλή αναλογική, η πρόταση δυσπιστίας με ταυτόχρονη πρόταση για τον Πρωθυπουργό, η εξάντληση της τετραετίας, που είναι πολύ βασικό, όπως φυσικά και το άρθρο 86 που είπαν και άλλοι συνάδελφοι, το οποίο έχει ήδη ούτως ή άλλως περάσει σε πλήρη ανυποληψία και βεβαίως η αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο θα ρυθμίζεται η ασυλία των Βουλευτών.

Υπάρχουν και ορισμένα άλλα μέτρα. Δεν θα τα διαβάσω, γιατί βλέπω ότι δεν προλαβαίνω. Εκείνο, όμως, που πρέπει να πούμε είναι πως η δικαιολογητική βάση για την υπόδειξη της πρόταση θέσπισης λαϊκών πρωτοβουλιών ήταν ακριβώς αυτό, ότι πάνω στην κρίση και στο μεγάλο γιγαντιαίο ξέσπασμα της λαϊκής δυσαρέσκειας δεν υπήρξε ένας θεσμός που να δώσει έκφραση και δυνατότητα ενός βήματος έκφρασης στις λαϊκές δυνάμεις.

Εδώ πρέπει να απαντήσουμε και σε προηγούμενο ομιλητή της Νέας Δημοκρατίας που είπε: «Το Σύνταγμα σας έβλαψε για την κρίση;». Δεν είναι έτσι. Ας αναλογιστούμε ποια θα ήταν η πολιτική κατάσταση, εάν υπήρχαν δυνατότητες έκφρασης και λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας και ένα σωρό άλλα πράγματα, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν γίνει με τη διαμόρφωση νέου πεδίου στις δυνατότητες δημοψηφισμάτων.
Όσον αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα, εμείς δεν κρύψαμε την πρόθεσή μας να θωρακίσουμε τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών διαμέσου της Αναθεώρησης.
Υπάρχει πραγματικά μια διαφορά στις αντιλήψεις μεταξύ των δυο μεγάλων παρατάξεων και αναφέρομαι ειδικά στη Νέα Δημοκρατία. Θα υπογραμμίσω μια διαφορά στις εκφράσεις. Η μεν Νέα Δημοκρατία στο θέμα των υποχρεώσεων του κράτους απέναντι στους πολίτες μιλά για την εξασφάλιση ενός ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος και η δική μας πρόταση μιλά για ένα εγγυημένο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Είναι μια έννοια πολύ ευρύτερη από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, το οποίο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα παραπέμπει προφανώς σε μια λογική εισοδηματικής ενίσχυσης, επιδοματικού χαρακτήρος, που βεβαίως όταν το κράτος δεν έχει, δεν θα δίδει κιόλας, ενώ η δική μας πρόταση είναι συνολικότερη και αποβλέπει σε μια ευέλικτη κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Αποβλέπει στη διασφάλιση στους πολίτες αγαθών και υπηρεσιών μόρφωσης, πρόνοιας, υγείας, στέγασης, θέρμανσης, που είναι αναγκαίες στο σημερινό επίπεδο ζωής, για να υπάρχει ένα αξιοπρεπές επίπεδο.
Σε αυτή τη διαδικασία Αναθεώρησης επισήμως η Νέα Δημοκρατία είχε έναν συναινετικό χαρακτήρα. Στην ουσία, όμως, νομίζω ότι δεν θα κάνω λάθος, εάν πω ότι έκανε προσπάθειες να υπονομεύσει κάθε πρόταση που «μύριζε» προοδευτικό εκσυγχρονισμό.
Είναι χαρακτηριστικός ένας νεολογισμός, με τον οποίο συνήθως απέκρουε τις προτάσεις μας για διεύρυνση των κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων. Τις χαρακτήριζε υποτιμητικά ως «δικαιωματισμό», θέλοντας να τις παρουσιάσει ως αποτέλεσμα μιας ιδεοληψίας. Νομίζω ότι ιδεοληπτική, αντιθέτως, υπήρξε σε ορισμένα σημεία η δική της στάση με την προσχώρηση στην ανάγκη να υπάρχουν όσο πιο πολλά περιθώρια ήταν δυνατόν για την ελεύθερη δράση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, καθώς και στην επιμονή για περιθώρια στενών ερμηνειών στις αναφορές στα κοινωνικά ιδίως δικαιώματα.
Η Νέα Δημοκρατία, συνεπικουρούμενη σ’ αυτό το θέμα και από το ΚΙΝΑΛ, έδωσε πολύ μεγάλη μάχη -και εδώ μέσα το αντιλαμβανόμαστε- για να εισαχθεί ως ρήτρα η υποχρέωση τήρησης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών.
Θα έπαιρνε πραγματικά πολύ χρόνο να αναφερθούμε στην ουσία της διάστασης αυτών των απόψεων. Μπορούμε να πούμε, όμως, ότι εάν υπήρχαν ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί, θα υπήρχε πάντοτε ένας «κόφτης», ένας υπερνομοθετικός κορσές που θα εμπόδιζε την υλοποίηση προγραμματικών δεσμεύσεων μιας δημοκρατικά εκλεγμένης Κυβέρνησης.
Νοικοκύρεμα προϋπολογισμού, ναι, το αποδείξαμε και στον προηγούμενο προϋπολογισμό ότι δεν κάναμε αλόγιστο επεκτατισμό, πλην όμως άλλο ζήτημα είναι αυτό και άλλο να αξιοποιείται η προσπάθεια ισοσκέλισης του προϋπολογισμού, που παρεμπιπτόντως δεν αποτελεί νομική υποχρέωση σε καμία περίπτωση. Το είπαμε και στην Επιτροπή. Δεν προβλέπει το νομοθετικό πλαίσιο σήμερα αυστηρώς ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, αλλά προϋποθέτει ισοσκελισμένα δημοσιονομικά γενικά, όπως και στη Συνθήκη της Λισαβόνας υπάρχει μια συγκεκριμένη εξαίρεση.
Τελειώνοντας, θέλω να σας πω ότι το γεγονός πως οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ υπερψηφίστηκαν, συγκεντρώνοντας περισσότερες ψήφους από τον αριθμό των Βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ που συμμετείχαν στην Επιτροπή, παραπέμπει στην εκτίμηση ότι πρόκειται για ώριμες και μελετημένες προτάσεις, που δυνητικά συσπειρώνουν τον προοδευτικό κόσμο της χώρας μας ενάντια στα αιτήματα συντηρητικής αναδίπλωσης.
Μπορούμε, λοιπόν, να οραματιζόμαστε ένα κράτος διαφορετικό, φιλικό προς τον πολίτη, ένα κράτος-υπερασπιστή των δημοσίων αγαθών και φρουρό των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων; Η εξάρτηση θα απαντηθεί και από τη σύνθεση της επόμενης Βουλής. Εάν όπως θέλουμε και πιστεύουμε και όπως θα αγωνιστούμε να συμβεί, υπάρξουν οι αναγκαίες προοδευτικές πλειοψηφίες στην επόμενη Βουλή το έργο που άρχισε θα αχθεί ασφαλώς σε αίσιον πέρας.