Συνέντευξη της Τομεάρχη Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία, Σίας Αναγνωστοπούλου, στην εφημερίδα Εποχή του Σαββάτου 12/6/2021

-Η κυβέρνηση εδώ και δύο χρόνια επιτίθεται συντονισμένα σε όλο το φάσμα αυτού που νοείται ως πολιτισμός: από την πολιτιστική κληρονομιά έως την καλλιτεχνική παιδεία και από τους εργαζόμενους στο χώρο του πολιτισμού έως την πρόσβαση των πολιτών στην καλλιτεχνική δημιουργία. Τι ελλοχεύει πίσω από αυτό το κυβερνητικό μένος;

Η κυβέρνηση επιχειρεί να εδραιώσει πολιτιστική ηγεμονία και να διαχύσει μια τελείως διαφορετική κουλτούρα θέασης του πολιτισμού. Σε αναλογία με την επίθεση στην εργασία και την παιδεία, όπου διαγράφεται με μεγαλύτερη σαφήνεια ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να κόψει οποιοδήποτε δημοκρατικό υφάδι έχει εμπεδωθεί από τη μεταπολίτευση και μετά, έτσι και στον πολιτισμό σε συμβολικό επίπεδο κάνει ακριβώς το ίδιο: επιχειρεί να αλλάξει εμπεδωμένες δημοκρατικές νοοτροπίες και δημοκρατικούς θεσμούς. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά και δεν είναι τυχαία: Από την Ακρόπολη έως τις αρχαιότητες στο σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη και από τον τύμβο της ναυμαχίας της Σαλαμίνας μέχρι το λόφο Καστέλι στα Χανιά, η αλλαγή στο νομικό καθεστώς πέντε μεγάλων μουσείων, η απόφαση για την εξαγωγή αρχαιοτήτων, το «ξήλωμα» εντέλει του εμβληματικού αρχαιολογικού νόμου του 2002, όλα αυτά συνιστούν μια συνολική θεώρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς ως ιδιοκτησίας της κυβέρνησης που την «μοιράζει» σε ιδιώτες, μια κουλτούρα αγοραίας εκμετάλλευσης. Συγχρόνως, προωθείται η αντίληψη της «πολιτιστικής ανωτερότητας»: με τον πολιτισμό και την πολιτιστική κληρονομιά μπορούν να ασχολούνται οι «άριστοι», κοινωνικά και οικονομικά. Στην Ακρόπολη, εμβληματικό παράδειγμα και σύμβολο της δημοκρατίας, υλοποιείται ακριβώς αυτή η λογική: δεν είναι οι πάντες άξιοι να έχουν άποψη. Αντί λοιπόν η Ακρόπολη να αποτελεί το μνημειώδες τοπόσημο αναφοράς του δήμου, μεταβάλλεται σε όριο διάκρισης ανάμεσα στον κατώτερο δήμο και κάποιους άξιους που μεταβάλλουν το μνημείο σε υψηλό θέαμα-εμπόρευμα.

-Αυτό που σκιαγραφείτε με σαφήνεια με αυτήν την προσέγγιση είναι μια ιδεολογική μάχη, η χωρίς στεγανά επένδυση του πολιτισμού με όλον τον ιδεολογικό εξοπλισμό της Δεξιάς όπως τον γνωρίζουμε. Είναι έτσι;

Ακριβώς, πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται να εμπεδωθεί η νεοφιλελεύθερη ηγεμονία, αλλά και η κουλτούρα της διάκρισης και εντέλει του αποκλεισμού. Ο πολιτισμός –πολιτιστική κληρονομιά και σύγχρονος πολιτισμός– «παγώνουν» και αναπροβάλλονται από τους «ειδικούς» της εξουσίας και του χρήματος. Δεν χειραφετούν, δημιουργούν αιδημοσύνη, δεν δημιουργούν ρωγμές, τις «τσιμεντώνουν», δεν αναπλαισιώνουν τις δημοκρατικές αξίες, τις αναπαλαιώνουν. Με όλα αυτά γίνεται προσπάθεια εμπέδωσης της κουλτούρας της ταχύτητας, της πρακτικότητας και της αποτελεσματικότητας, με την έννοια του κέρδους. Ένας ανορθολογικός ορθολογισμός τελικά. Ως Αριστερά έτσι χρειάζεται να το αναγνώσουμε.

-Αν αυτή είναι η ανάγνωση, ο ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία πώς απαντά; Αλλά και με τι τρόπους επιχείρησε να θωρακίσει ως κυβέρνηση τον πολιτισμό έναντι τέτοιων επιθέσεων που θα έρχονταν αργά ή γρήγορα;

Προσπάθειες έγιναν, και κάποιες σημαντικές. Παράδειγμα η Ακρόπολη και οι απαιτούμενες παρεμβάσεις. Η προηγούμενη κυβέρνηση εκπόνησε σχέδιο, σύμφωνα με τον Αρχαιολογικό Νόμο του 2002 –που απολαμβάνει κύρος συνταγματικού νόμου– και με την άμεση ενεργοποίηση των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού, με μεγάλη εμπειρία και τεχνογνωσία πίσω τους (προκηρύξεις, εργασίες κ.λπ.). Δηλαδή, πάτησε πάνω στις θεσμικές, δημοκρατικές κατακτήσεις της κοινωνίας. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας σταμάτησε τις διαδικασίες αυτές και ανέθεσε με σύμβαση δωρεάς, που δεν πέρασε ποτέ από τη Βουλή, σε ένα ιδιωτικό ίδρυμα για ταχύτητα και αποτελεσματικότητα! Το ίδιο κατ’ αναλογία ισχύει και για την περίπτωση των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη.

-Να επισημάνουμε εδώ τη χαρακτηριστική προσπάθεια της υπουργού Πολιτισμού να στρεβλώσει την πραγματικότητα για όσα έχουν γίνει.

Η κ. Μενδώνη, ως υπουργός Πολιτισμού, διαχέει την κουλτούρα της στρέβλωσης, του ψέματος και του αποκλεισμού της κοινωνίας των πολιτών από τον πολιτισμό. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με σεβασμό στην κοινωνία των πολιτών της Θεσσαλονίκης, με σεβασμό στους επιστήμονες, ανέτρεψε αποτελεσματικά, αναπτυξιακά και κυρίως δημοκρατικά, τα σχέδια των κυβερνήσεων του παλιού συστήματος που άφηναν τη Θεσσαλονίκη χωρίς μετρό αλλά και με πετσοκομμένη την πολιτιστική της κληρονομιά, στερώντας την εντέλει από ένα μεγάλο αναπτυξιακό έργο – για αυτό μίλησα πριν για ανορθολογικό ορθολογισμό. Η τωρινή κυβέρνηση με απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη σταμάτησε τα πάντα, και το μετρό και τις αρχαιότητες. Αυτό θα πει αλλαγή εμπεδωμένων θεσμών και νοοτροπιών.

-Συνιστούν όλα αυτά στην ουσία τους οιονεί δημοκρατικές εκτροπές, με την έννοια της απαξίωσης των πολιτών αλλά και της αξιωματικής αντιπολίτευσης;

Πράγματι αυτή η κυβέρνηση βαδίζει σε μονοπάτια οιονεί δημοκρατικής εκτροπής, με την έννοια της θεσμικής, ηθικής και πολιτισμικής απονομιμοποίησης των δημοκρατικών οχυρών. Η ρητορική της απαξίωσης του αντιπολιτευτικού λόγου της Αριστεράς, την οποία προσπαθεί να αποκλείσει ως μη νομιμοποιούμενη να μιλά, επειδή τάχα είναι αμόρφωτη, μη ειδική και επειδή δεν ανήκει στις ελίτ, στους νόμιμους δηλαδή ιδιοκτήτες του κράτους, είναι ένα κακό σημάδι.

-Απέναντι σε αυτήν την επίθεση, οι άνθρωποι του πολιτισμού, οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό απάντησαν με πρωτοφανείς κινητοποιήσεις, μέσα σε περίοδο αλλεπάλληλων λοκντάουν, αλλά και οι πολίτεςεπέδειξαν σημαντικά κινηματικά αντανακλαστικά, όπως στην περίπτωση του Εμπρός.

Ο κόσμος του πολιτισμού υπήρξε ο πρώτος που αντέδρασε δυναμικά σε ό,τι συμβαίνει στη χώρα τα δύο τελευταία χρόνια. Μάλιστα υπάρχουν δύο ιδιαίτερα σημαντικές πτυχές σε αυτήν την αντίδραση. Πρώτον, αντέδρασε τόσο στη βάρβαρη απαξίωση και αποκλεισμό του από οποιοδήποτε μέτρο επιβίωσης κατά την πανδημία, όσο και στο επίπεδο ανατροπής του δόγματος «νόμος και τάξη» –το Εμπρός κουρέλιασε το νεοδεξιό δόγμα καταστολής– αλλά και της εμπέδωσης μιας νέας κοινωνικής και πολιτισμικής ηθικής – το κίνημα του #metoo αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα. Δεύτερον, στράφηκε στη δυναμική αναπλαισίωση των δημοκρατικών θεσμών του χώρου τους, δηλαδή των σωματείων τους. Ο χώρος του πολιτισμού δείχνει το δρόμο για την αντεπίθεση της κοινωνίας απέναντι στο αντεργατικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης.

-Ωστόσο, η Αριστερά μοιάζει να μην αναγνώρισε τα στοιχεία αυτά της επίθεσης και να μην τους απευθύνθηκε έγκαιρα και καίρια, σαν να μην αναγνώρισε τα πεδία της μάχης.

Παρότι ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε και δίνει μια σειρά από μάχες, δεν κατόρθωσε να αναπλαισιώσει ιδεολογικά και αξιακά τη μάχη στο χώρο του πολιτισμού. Δεν έχουμε κατορθώσει να διαμορφώσουμε ιδεολογικά και αξιακά τη βαθιά διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά στον Πολιτισμό, κι αυτό απαιτεί πολλή δουλειά. Δεν περιορίζεται μόνο στο ξαναχτίσιμο γεφυρών επικοινωνίας με τον κόσμο του πολιτισμού. Δεν περιορίζεται μόνο στο πολιτικό πρόγραμμα και την αριστερή μεταρρυθμιστική αντεπίθεση. Σημαντικά αυτά, αλλά εξίσου σημαντικό είναι και η παραγωγή και διάχυση μιας άλλης συλλογικής ηθικής, μιας άλλης κουλτούρας, ενός άλλου λαϊκού πολιτισμού που διαμορφώνει τις συλλογικότητες.