Άρθρο της βουλευτού Αχαΐας και Τομεάρχη Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην Εφημερίδα των Συντακτών σήμερα Σάββατο 30.7.2022

Η νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές του 2019 δεν εγκαινίασε μόνο μία ριζική -και καταστροφική όπως αποδείχθηκε- αλλαγή πολιτικής στη σφαίρα της οικονομίας και των δημόσιων πολιτικών. Σήμανε ταυτόχρονα τη μετάβαση σε μια συστηματική προσπάθεια ξεθεμελίωσης αυτού που ο Μάκης Βορίδης περιέγραφε ως «ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς». Η φράση αυτή έχει βαθύτερο περιεχόμενο από αυτό που μερικές φορές της αποδίδουμε. Δεν αναφέρεται στενά στην Αριστερά, αλλά στο βασικό φορτίο που σφράγισε τη μετάβαση από την επτάχρονη δικτατορία στην Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία: τη θεσμική, πολιτική και πολιτισμική παραδοχή ότι η δημοκρατία είναι ένας διαρκής αγώνας διεκδικήσεων, αντιπαραθέσεων, συγκρούσεων, σε κοινοβουλευτικό επίπεδο αλλά και στο δρόμο. Ότι εν τέλει η δημοκρατία είναι μια δυναμική διαδικασία -και όχι μία στατική έννοια- που προϋποθέτει τη λαϊκή συμμετοχή και την κοινωνική διεκδίκηση.

Η παραδοχή αυτή ήρθε μέσα από τις συλλογικές εμπειρίες σε πολύ δύσκολες εποχές με αποκορύφωμα τα χρόνια της Χούντας. Εκεί θεμελιώθηκε η μεταπολιτευτική δημοκρατική πολιτισμική ηγεμονία. Και σε αυτήν την κατεύθυνση καθοριστική ήταν η συμβολή των πρωτοπόρων καλλιτεχνών και διανοουμένων που με την καθημερινή τους δράση έδιναν φωνή σε αυτούς που η φωνή τους καταπνίγονταν από τις ταξικές διακρίσεις και τις αυταρχικές πολιτικές του μετεμφυλιακού κράτους. Αυτή η συλλογική φωνή του πνευματικού κόσμου με τα γνωστά ονόματα των συνθετών, των τραγουδιστών, των ηθοποιών, των σκηνοθετών, των συγγραφέων, των ποιητών, των εκδοτών,δημιουργούσε ένα πλαίσιο ελευθερίας και δημιουργίας ώστε οι αποκλεισμένοι να μπορούν να φανταστούν (και να διεκδικούν) τον εαυτό τους στο προσκήνιο της ιστορικής εξέλιξης. Ήταν ένα διαρκές μάθημα Δημοκρατίας.

Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης «τα αντάρτικα και τα παϊδάκια»που λοιδορεί ο δομικά ακροδεξιός κύριος Συρίγος ήταν η εμφατική έκφραση της καταπιεσμένης -επί δεκαετίες- φωνής του ελληνικού λαού. Και ταυτόχρονα ήταν η έκφραση της διαπάλης ανάμεσα στις δυνάμεις της συντήρησης που ήθελαν μια Μεταπολίτευση ελεγχόμενη και της ριζοσπαστικής επιθυμίας για μια πραγματική Μεταπολίτευση: που θα θεράπευε το επίμονο τραύμα της μετεμφυλιακής καταπίεσης. Η ηγεμονία της αριστεράς δεν της χαρίστηκε. Την κέρδισε. Στα αμφιθέατρα, στις συναυλίες, στα θέατρα, στις διαδηλώσεις, στα κόμματα, στα βιβλιοπωλεία, στα περιοδικά στέριωναν οι νέες νοοτροπίες:δημόσιος χώρος, δημόσιο συμφέρον, δικαιώματα, ισότητα, ελευθερία, ισονομία. Και η επίγνωση ότι τίποτα δεν είναι «κεκτημένο». Όλα είναι υπό διαρκή διεκδίκηση.

Στον 21ο αιώνα η συντηρητική παράταξη αντικατέστησε τον αντικομμουνισμό του παρελθόντος με τον αντιλαϊκισμό. Και στο έδαφος αυτό, η νέα Δεξιά επιχειρεί μια αναδρομική πορεία αναθεώρησης της Μεταπολίτευσης με προφανή στόχευση την εμπέδωση της πολιτικής της κυριαρχίας στο σήμερα. Πρόκειται για το πεδίο διαμόρφωσης μίας νέας εθνικοφροσύνης: ό,τι δεν ανήκει σε αυτήν είναι «διχαστικός λαϊκισμός» και ότι σχετίζεται με αυτήν ταξινομείται ως «ενωτικός ορθολογισμός». Πρόκειται για μια βαθιά διχαστική ανάγνωση που εν τέλει αποσυνδέει την έννοια της Δημοκρατίας από αυτήν της λαϊκής συμμετοχής.

Το σχήμα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στο πεδίο των ιδεών και του πολιτισμού. Εκεί η νέα Δεξιά επένδυσε σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Η κυρία Μενδώνη συνιστά την ιδανική περίπτωση μέσα από τη συνάντηση των «μετανοημένων» του ακραίου κέντρου με τον σκληρό ιδεολογικό πυρήνα της Νέας Δημοκρατίας του κυρίου Μητσοτάκη. Η φιλοσοφία της κυρίας Μενδώνη στον πολιτισμό είναι «αντιλαϊκιστική»: θέλει μια κληρονομιά-βιτρίνα η οποία θα φιλοξενεί -και θα τέρπει- τους λίγους και εκλεκτούς και το πόπολο θα χαζεύει εκστασιασμένο σε απόσταση ασφαλείας. Στο πλαίσιο αυτό, η κυρία Μενδώνη και το σύστημα που κινείται γύρω της δεν θέλει να έχει πάρε-δώσε με τους «διασκεδαστές της πλέμπας». Ο πολιτισμός δεν είναι μια συμπεριληπτική διαδικασία. Είναι για αυτούς που ήδη ξέρουν και έχουν τα κοινωνικά και οικονομικά εφόδια για να τον απολαμβάνουν.

Ο άνθρωπος που μετέφερε τις θεωρητικές και αισθητικές αυτές αφετηρίες στο πεδίο της πράξης ήταν ο Δημήτρης Λιγνάδης. «Άριστος», αρχαιοπρεπής και αντικομουνιστής ήταν ο εκλεκτός της Νέας Δεξιάς. Για αυτό και του ανατέθηκε -έξω από κάθε αξιοκρατική διαδικασία- το σημαντικό καθήκον της μονοπώλησης του «δημόσιου συμφέροντος»δηλαδή η σφοδρή συμβολική και ιδεολογική αντεπίθεση μιας πολιτικής, κοινωνικο-οικονομικής ελίτ απέναντι στην αριστερή δημοκρατική ηγεμονία. Ο Λιγνάδης ήταν ο άνθρωπος που μιλούσε τη γλώσσα του κυρίου Μητσοτάκη, της κυρίας Μενδώνη και του βαθύ αστικού πυρήνα της χώρας: μισούσε τον λαϊκισμό- αυτόν τον μεγάλο, διαχρονικό, πολιτισμικό εχθρό.

Στα «Μαθήματα του Πελοποννησιακού Πολέμου» το 2019, λίγο καιρό μετά τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας, ο κύριος Λιγνάδης απευθυνόταν στο Μέγαρο Μουσικής σε αυτό το κοινό όταν παρουσίαζε καταχειροκροτούμενος τη δική του εκδοχή για τη Σικελική Εκστρατεία. Η Αθήνα -η Δημοκρατία- έχασε τον πόλεμο από την «υπερβολική Δημοκρατία» που επέτρεψε στους ανεύθυνους λαϊκιστές της εποχής να ανέβουν στην εξουσία και να την οδηγήσουν στην καταστροφή. Λίγο καιρό μετά μετονόμαζε μία αίθουσα του Εθνικού Θεάτρου σε «Ελένη Παπαδάκη». Το κλείσιμο του ματιού είχε ολοκληρωθεί.

Όλοι και όλες ξέρουμε τι συνέβη μετά. Το φλουρί κωνσταντινάτο της Νέας Δεξιάς που μας το έτριβε διαρκώς στο πρόσωπο αποδείχθηκε πρωτόδικα παιδοβιαστής. Είχε όμως προηγηθεί η ντροπιαστική αμηχανία της κυβέρνησης -και της κυρίας Μενδώνη προσωπικά- που για καιρό προσποιούνταν ότι δεν υπήρχε τίποτα επιλήψιμο. Και φυσικά οι προσπάθειες συγκάλυψης. Και στο τέλος μια κυβέρνηση πανικόβλητη που τρέχει να σώσει ό,τι δεν σώζεται.

Η κυρία Μενδώνη και ο κύριος Μητσοτάκης τρέχουν πανικόβλητοι, γιατί «δεν λογάριασαν τον ξενοδόχο». Μέσα στην αλαζονεία τους θεώρησαν ότι οι άνθρωποι του Πολιτισμού θα έμεναν σιωπηλοί. Έγινε ακριβώς το αντίθετο. Τα σημάδια είχαν ήδη φανεί: οι κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών στις μέρες της πανδημίας, το κίνημα αλληλεγγύης στις πρώτες ημέρες του ελληνικού metoo, οι μεγάλες συναυλίες για την Ειρήνη υπήρξαν τα πεδία διαμόρφωσης μίας νέας συλλογικής ταυτότητας γύρω από τις έννοιες της διεκδίκησης και της αξιοπρέπειας. Και για αυτό το λόγο σήμερα τα θέατρα και οι συναυλίες γίνονται χώροι έκφρασης του αυτονόητου: Δικαιοσύνη για τα θύματα/όχι στην συγκάλυψη της υπόθεσης Λιγνάδη.

Ο κόσμος του Πολιτισμού δεν έχει κομματική ταμπέλα. Έχει όμως πολιτικό πρόσημο: έναν πολιτισμό για τους πολλούς και τις πολλές. Η νέα Δεξιά δεν έχει τα εργαλεία για να το καταλάβει αυτό. Και για αυτό καταφεύγει στην προσβολή και στη συκοφαντία παρουσιάζοντας τους καλλιτέχνες ως υποχείρια του ΣΥΡΙΖΑ. Η κυρία Μενδώνη τους προσβάλλει, όπως προσβάλλει όλους τους σπουδαίους επιστήμονεςπου αντιστάθηκαν στο τσιμέντωμα της Ακρόπολης, που αντιστάθηκαν στη χυδαία λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης, που αντιστάθηκαν στη μετατροπή του πολιτισμού σε λουνα-παρκ πολυτελείας. Με τη στάση της η κυρία Μενδώνη φτύνει τους άριστους που τιμούν τη χώρα. Και τιμά τον «άριστο» Λιγνάδη. Τον τιμά με τη σιωπή της. Γιατί θα όφειλε να μιλήσει. Και να σταθεί απέναντι στη προσπάθεια του ιδίου και του δικηγόρου του να μετατρέψουν μια ποινική δίκη για κακουργήματασε πολιτική αρένα και στις χυδαίες επιθέσεις τους στα θύματα, στους καλλιτέχνες, σε εκείνους και εκείνες που πάλεψαν για να έρθει η υπόθεση στο φως. Η κυρία Μενδώνη έκανε τις επιλογές της.

Και εμείς, αντίστοιχα, έχουμε κάνει τις επιλογές μας. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ξέρει ότι είναι με αυτούς που αντιστέκονται, με αυτούς που θέλουν να λάμψει η αλήθεια, με αυτούς που θέλουν έναν πολιτισμό για όλους και όλες. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ξέρει ποιόν Πολιτισμό εκπροσωπεί: τον Πολιτισμό της Δημοκρατίας.