Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, κύριοι υπουργοί της κυβέρνησης.

Για το Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς η συζήτηση σχετικά με το Εθνικό χωροταξικό Σχέδιο, είναι μια συζήτηση εξαιρετικής σημασίας διότι αφορά το μέλλον της χώρας και το πρόγραμμα ανάπτυξης για  μια 15ετία.Προαγγέλλεται η σύνταξη του Χωροταξικού Σχεδίου από το Σύνταγμα του 1975, και όμως η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα το αποκτήσει.

Ήδη βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο. Σε ένα κρίσιμο σημείο σχετικά με το αν θα συνεχιστεί η προϊούσα καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος από την άναρχη ανάπτυξη, τον καταναλωτικό τρόπο ζωής και την κατασπατάληση των φυσικών πόρων. Από την απειλητική αστική περικύκλωση ακόμα και των μνημείων και των τόπων πολιτισμού μας.

Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο σχετικά με την εξακολούθηση χρήσης ρυπογόνων μορφών ενέργειας και με την ενδεχόμενη υιοθέτηση νέων πηγών εξίσου ρυπογόνων όπως ο λιθάνθρακας και εξαιρετικά επικίνδυνων όπως η πυρηνική ενέργεια. Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο σχετικά με τη συνέχιση της υπερσυγκέντρωσης του πληθυσμού και των δραστηριοτήτων στην Αττική, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζεται η καταστροφή των περιαστικών δασών και η απειλή για τσιμεντοποίηση των τελευταίων ελεύθερων χώρων, όπου οι κάτοικοι ελπίζουν για μια ανάσα ζωής. Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο σχετικά με την ολοένα μεγαλύτερη συρρίκνωση της γεωργικής γης, και αυτό συμβαίνει παρά την κοινή αναγνώριση της μεγάλης απειλής από την έλλειψη τροφίμων και τον καλπασμό των τιμών τους.

Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο εξαιτίας της έλλειψης αποκέντρωσης προς την περιφέρεια της χώρας. Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο σχετικά με τη συνεχή αντιμετώπιση των νησιών μας και του πληθυσμού τους, σαν να είναι πρόβλημα και βαρίδι, αντί να θεωρούνται αναπόσπαστο στοιχείο και πλούτος που χαρακτηρίζει την χώρα και τον πολιτισμό μας μέσα στους αιώνες.

Κύριοι συνάδελφοι,

Θεωρούμε απαραίτητη μια ριζική στροφή στον τόπο.

Το σχέδιο που μας φέρνει η κυβέρνηση απογοητεύει, διότι κινείται στο πλαίσιο της υπάρχουσας κατάστασης και τελικά την επιτείνει. Γνωρίζουμε όλοι ότι μέσα στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, το σχέδιο αυτό είχε απορριφθεί από τους πλέον αρμόδιους επιστημονικούς φορείς, το ΤΕΕ, τον Σύλλογο Ελλήνων Πολεοδόμων Χωροτακτών, τον ΣΑΔΑΣ και τις μεγάλες περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας. Δυστυχώς σε ένα τόσο σημαντικό θέμα όσο το ΕΧΣ, το ΥΠΕΧΩΔΕ επέλεξε αντί για έναν ευρύ διάλογο να ακολουθήσει προσχηματικές διαδικασίες που άφησαν όχι μόνο την ελληνική κοινωνία, αλλά και πολλούς κοινωνικούς φορείς αμέτοχους.

Το σχέδιο τελικά συζητήθηκε στην κοινή επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων και περιβάλλοντος της Βουλής. Ως ΣΥΡΙΖΑ συμμετείχαμε σε αυτή τη διαδικασία ενεργά. Κάναμε συγκεκριμένη κριτική, όμως δεν αρκεστήκαμε μόνο σε αυτήν. Καταθέσαμε κείμενο θέσεων στον Υπουργό με κριτικές παρατηρήσεις, αλλά και με τις προτάσεις μας αφού είχε προηγηθεί πλατειά συζήτηση με φορείς στην Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ και στον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ.

Καταθέτω το κείμενο για τα Πρακτικά της Ολομέλειας.

Στη διάρκεια της συζήτησης στην Επιτροπή της Βουλής είδαμε με ικανοποίηση ότι σε διάφορα ζητήματα βρέθηκαν σημεία σύγκλισης με άλλους βουλευτές  της αντιπολίτευσης, αλλά και συχνά με βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος. Όπως ανέφερα ήδη, για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα στρατηγικής σημασίας χρειαζόταν ουσιαστική διαβούλευση και ανοιχτές συζητήσεις με φορείς, αλλά και με τους πολίτες. Επανειλημμένα προβλήθηκε η θέση σε αυτήν την περίοδο ότι η Σύμβαση του  Άαρχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που η Ελλάδα κύρωσε το 2005, αλλά δεν εφαρμόζει μέχρι σήμερα, επιβάλλει να εξασφαλίζεται η πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες, η συμμετοχή του στη λήψη των αποφάσεων και η πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα. Στόχος τελικά είναι να εξασφαλίζονται οι παρούσες και οι μέλλουσες γενεές, ότι θα ζουν σε περιβάλλον κατάλληλο για την υγεία και την ευημερία τους.

Εμείς ζητήσαμε την απόσυρση του Σχεδίου για να γίνει περαιτέρω διαβούλευση. Όμως μετά από 3 εβδομάδες το σχέδιο επανήλθε.

Είναι αλήθεια ότι στο τελικό κείμενο που κατατέθηκε για συζήτηση στην Ολομέλεια, περιλαμβάνονται ορισμένες θετικές συμπληρώσεις και προσθήκες. Όμως και οι συμπληρώσεις αυτές είναι κυρίως γενικές αναφορές, χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα. Πιστεύουμε ότι εφόσον το σχέδιο ήρθε στο Κοινοβούλιο με τροποποιήσεις, όφειλε πριν μπει στην Ολομέλεια να συζητηθεί πρώτα στην αρμόδια Επιτροπή.

Τονίζουμε ότι η φιλοσοφία του σχεδίου δεν άλλαξε. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το γεγονός ότι ο Υπουργός αφαίρεσε από το τελικό κείμενο τη διάταξη που είχε ξεσηκώσει τη γενική αγανάκτηση και σύμφωνα με την οποία το εγκεκριμένο από τη Βουλή Σχέδιο θα μπορούσε να  αλλάζει εφόσον το απαιτούν ιδιωτικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας. Πραγματικά μια τέτοια κυνική υποταγή στη βούληση των ιδιωτικών μεγάλων συμφερόντων ήταν μια ανοιχτή πρόκληση απέναντι στο κοινό δημοκρατικό αίσθημα. Έτσι αυτή η διατύπωση έφυγε. Στο σχέδιο όμως παρέμεινε η ʽʼπονηρήʼʼ διατύπωση περί της κατά περίπτωση αναγκαίας ευελιξίας στο σύστημα του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Αυτό παραμένει. Άρα το παράθυρο που δίνει τη δυνατότητα ανατροπής του χωρικού σχεδιασμού, όταν και όπως το επιθυμεί η εκάστοτε Κυβέρνηση, συνεχίζει να ισχύει.

Αλλά θα αναφερθούμε και σε ορισμένες άλλες διαφοροποιήσεις στο τελικό κείμενο:

Επιμέναμε να υπάρξει έστω και την τελευταία στιγμή συνεργασία με το ΥΠ.ΠΟ. ώστε να συμπεριληφθούν στο ΕΧΣ ο χάρτης με τους χώρους πολιτισμού και τα μνημεία της χώρας, προκειμένου να θεωρηθούν καθοριστικοί τόποι προστασίας και ανάπτυξης. Στο τελικό κείμενο απλώς προστέθηκε η λέξη πολιτισμός σε διάφορα σημεία.

Επιμέναμε στην ανάγκη να προστεθεί  στους άξονες ανάπτυξης της χώρας, ο ανατολικός νησιωτικός άξονας από το Βόρειο Αιγαίο ως την Κρήτη. Το ΥΠΕΧΩΔΕ έκανε ορισμένες προσθήκες για το νησιωτικό χώρο, όμως στο τελικό κείμενο ο ανατολικός νησιωτικός άξονας απουσιάζει.

Λέγαμε ότι πρέπει να υπάρξει ρητή δέσμευση για την προστασία των δασών με βάση το άρθρο 24 του Συντάγματος. Στο τελικό κείμενο αναφέρεται η σύνταξη του κτηματολογίου εντός 10ετίας καθώς και για την εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων για την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Όμως αποφεύγεται η ρητή αναφορά στο άρθρο 24 και ιδιαίτερα μας ανησυχεί η μη δέσμευση για τους δασικούς χάρτες.

Λέγαμε πρέπει επιτέλους να αλλάξει το υδροκέφαλο μοντέλο ανάπτυξης της χώρας. Στο τελικό σχέδιο προστέθηκε η φράση που αναφέρει γενικόλογα την ανάγκη μετασχηματισμού του διπολικού μοντέλου της χώρας σε πολυκεντρικό. Όμως στο άρθρο 5 περί χωρικής οργάνωσης, δεν διαπιστώνουμε καμία προσπάθεια αλλαγής του στρεβλού μοντέλου ανάπτυξης της χώρας.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Για μας το Εθνικό χωροταξικό Σχέδιο πρέπει να βασίζεται σε αρχές για μια διαφορετική ανάπτυξη, φιλική προς την κοινωνία και το περιβάλλον που θα προσπαθεί να αντιστρέψει την τυφλή κοινωνικά και περιβαλλοντικά ανάπτυξη του παρελθόντος.

Αντίθετα το χωροταξικό σχέδιο που φέρνει για έγκριση η κυβέρνηση είναι γενικόλογο και  ασαφές ως προς το όραμα και τους σκοπούς του. Η επιστημονική ομάδα των μελετητών για το Εθνικό Χωροταξικό παρέδωσε μια εμπεριστατωμένη μελέτη, με αναλυτικές προδιαγραφές που είχαν δοθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ και πρότεινε λύσεις που διαφοροποιούνταν από τους βραχυπρόθεσμους κυβερνητικούς στόχους.

Όμως το ΕΧΣ καταλήγει να είναι ένα κείμενο χωρίς ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες, χωρίς προγραμματικά μεγέθη (πληθυσμός, απασχόληση, ΑΕΠ), χωρίς προβλέψεις για το μέλλον και χωρίς κανένα εναλλακτικό σενάριο. Το ΥΠΕΧΩΔΕ δηλαδή έλαβε ένα άρτιο επιστημονικό έργο και το μετέτρεψε σε ευχολόγιο χωρίς στόχους, χρονοδιαγράμματα και δεσμεύσεις. Με αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση δίνει στο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο ένα ανομολόγητο όραμα: αυτό των μεγάλων κατασκευαστικών έργων και της οικοδόμησης που θέλει να προωθήσει, παρακάμπτοντας τις αποφάσεις του ΣτΕ και αδιαφορώντας για την ανεξέλεγκτη καταστροφή του περιβάλλοντος.

Το προτεινόμενο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο λειτουργεί απλώς ως «εργαλείο νομιμοποίησης» ήδη αποφασισμένων έργων, όπως αυτό της εκτροπής του Αχελώου και των μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων την υλοποίηση των οποίων και προωθεί, καθώς και ως νομική βάση για να εγκριθούν τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, που θα διαπνέονται από αντίστοιχη φιλοσοφία και τα οποία έχουν μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον.

Συνοπτικά οι λόγοι που δεν εγκρίνουμε το ΕΧΣ είναι οι ακόλουθοι:

•    Το αναπτυξιακό μοντέλο που προτείνεται από το παρόν σχέδιο αποτελεί ουσιαστικά αναπαραγωγή της υφιστάμενης κατάστασης, η οποία σε μεγάλο βαθμό έχει διαμορφωθεί άναρχα και χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό. Ακολουθεί την παρωχημένη και πολλαπλά στρεβλή λογική του αθηνοκεντρικού μοντέλου, με ένα δευτερεύοντα ρόλο να δίνεται στη Θεσσαλονίκη.

•    Σύμφωνα με το ΕΧΣ η χώρα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται βάσει των μεγάλων αυτοκινητοδρόμων, που αναφέρονται ως κύριοι άξονες ανάπτυξης.

•    Ο σιδηρόδρομος στο παρόν σχέδιο τίθεται σε δεύτερη μοίρα.

•    Αγνοείται ο νησιωτικός χαρακτήρας της χώρας, και τα νησιά συνεχίζουν να εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από την Αθήνα.

•    Οι αναφορές στο οικιστικό δίκτυο είναι επιφανειακές και γενικόλογες και ουσιαστικά αναπαράγουν το ισχύον αστικό σύστημα. Η έννοια των πόλων και των αξόνων ανάπτυξης (δίπολα, τρίπολα, γραμμική ανάπτυξη), στην οποία στηρίχθηκε το σχέδιο έχει εγκαταλειφθεί από χρόνια στον ευρωπαϊκό χώρο. Σήμερα στον επιστημονικό κόσμο κυριαρχεί η ανάγκη για τα δίκτυα  πόλεων και την πολυκεντρικότητα, η συμπληρωματικότητα των ρόλων τους και η έννοια της χωρικής συνοχής και όχι της ανταγωνιστικότητας.

•    Ο σχεδιασμός για δικτύωση των υπόλοιπων αστικών κέντρων της χώρας είναι ελλιπής, καθώς δεν έχουν καν προβλεφθεί οι απαραίτητοι άξονες πρόσβασης, ούτε οι απαραίτητες κοινωνικές υποδομές σε υγεία, πρόνοια, παιδεία και αθλητισμό.

•    Δεν προβλέπεται ξεκάθαρα η σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και των παρεκκλίσεών της και η αύξηση της αρτιότητας. Ο σχεδιασμός του εξωαστικού χώρου παραπέμπεται στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο (Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου, ΠΟΤΑ, ΠΕΡΠΟ, ΠΟΑΠΔ κλπ).

•    Δεν λαμβάνεται κανένα ουσιαστικό νέο μέτρο ή δέσμευση για την εκτός σχεδίου δόμηση, όπως για τη σταδιακή απαγόρευση των χωροθετήσεων γύρω από αρχαιολογικούς χώρους ή μέσα σε ζώνες Natura.

•    δεν υπάρχει αναφορά σε μια γενικότερη πολιτική χρήσεων γης και κατοικίας.

•    Η γεωργική γη συρρικνώνεται. Η συνεχής επέκταση των αστικών κέντρων με την ανεξέλεγκτη, άναρχη, αυθαίρετη και μη δόμηση έχει ως συνέπεια την εξαφάνιση της γεωργικής γης και την αισθητή υποβάθμιση του πρωτογενή τομέα.

•    Παρά τη δεσμευτική υποχρέωση της χώρας να εκτιμά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις για σχέδια και προγράμματα που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε αυτό, στο ΕΧΣ δεν λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ήδη εκφράσει τον προβληματισμό της για το γεγονός ότι το Εθνικό Χωροταξικό δεν συνοδεύεται από Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΜΠΕ) και ως εκ τούτου παραβιάζει το Κοινοτικό Δίκαιο Περιβάλλοντος.

•    Οι διάσπαρτοι σε όλη την επικράτεια χώροι πολιτισμού δεν αποτελούν συστατικό στοιχείο της συνολικής αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας, ούτε συγκροτούν ένα πολιτιστικό εθνικό δίκτυο.  Είναι σημαντικό ότι σήμερα απειλούνται και περιοχές γύρω από τους αρχαιολογικούς χώρους (αναφέρουμε χαρακτηριστικά τη συζήτηση στο ΚΑΣ για την αναμόρφωση της Αʼ και Βʼ Ζώνης προστασίας των αρχαιολογικών χώρων, ακόμα και για τους Δελφούς).

•    Μέσω του εθνικού χωροταξικού σχεδίου δίνεται η δυνατότητα κατασκευής τουριστικών εγκαταστάσεων ακόμα και σε οικολογικά ευαίσθητες περιοχές (δίκτυο Natura, παράκτιες περιοχές, ορεινοί όγκοι και μικρά νησιά). Περιλαμβάνονται ορισμένες βασικές προβλέψεις του ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τον τουρισμό, όπως η  δυνατότητα κατασκευής μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων σε όλη την χώρα και η μαζική ανέγερση παραθεριστικής κατοικίας προς πώληση.

Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο πρέπει να βασίζεται στους ακόλουθους άξονες.

Χρειάζεται:

- περιφερειακή, ισόρροπη και αειφόρος ανάπτυξη  της χώρας.

- αποκέντρωση με ταυτόχρονη ανάσχεση του υδροκεφαλισμού. Σύνδεση των αστικών κέντρων μέσω μεταφορικών δικτύων. Στήριξη των περιφερειακών αστικών κέντρων με κοινωνικές υποδομές (παιδεία, υγεία κλπ).

- μέριμνα για την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της χώρας, του φυσικού, πολιτιστικού και δομημένου περιβάλλοντός της.

- δημιουργία φραγμών στην αλόγιστη δόμηση και την καταστροφή του φυσικού χώρου. Ανάσχεση της αστικής ανάπτυξης εις βάρος της υπαίθρου και η πρόβλεψη διάχυτων θυλάκων πρασίνου.

- χωρική και κοινωνική συνοχή με δίκαιη κατανομή των φυσικών πόρων και ίση προσβασιμότητα για όλες τις περιφέρειες της χώρας.

- προώθηση ενός πολυκεντρικού αναπτυξιακού προτύπου με όραμα και σεβασμό στο περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά, το οποίο θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του μέλλοντος.

- ολοκληρωμένο σχέδιο αναβάθμισης του σιδηροδρομικού δικτύου.

- αναβάθμιση του ρόλου των νησιών, μεταξύ τους διασύνδεση και σταδιακή απεξάρτησή τους από την Αθήνα.

- αποκέντρωση των διοικητικών λειτουργιών και  μεταφορά πόρων, ώστε να πάψει η χώρα να αντιμετωπίζεται ως μία ενιαία περιφέρεια. Η θεσμοθέτηση αιρετών περιφερειών και γενικότερα η ενίσχυση της αυτοδιοίκησης αποτελούν συστατικά στοιχεία αυτής της πολιτικής.

Όσον αφορά την πολιτική γης, η οποία αποτελεί κεντρικό ζήτημα του ΕΧΣ, ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί αναγκαία:

- τη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα.

- την άμεση κατάργηση των παρεκκλίσεων με ταυτόχρονη αύξηση της αρτιότητας.

- την άμεση κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000.

- την αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας για τα αυθαίρετα.

- την προστασία της γεωργικής γης.

- την προστασία του αστικού τοπίου και της υπαίθρου.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρούμε ότι η πρόταση του ΕΧΣ που κατέθεσε η Κυβέρνηση δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της χώρας, σε πολλά σημεία είναι επικίνδυνο και θα έπρεπε να αποσυρθεί. Εφόσον η κυβέρνηση επιμένει σε αυτό, εμείς δεν θα το εγκρίνουμε.