ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΒΟΥΛΗΣ
ΙΣΤ΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΜΕΝΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΣΥΝΟΔΟΣ Α΄
ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΛΗ΄

Παρασκευή 8 Μαΐου 2015

Το λόγο έχει η Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Βάκη.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΒΑΚΗ: Σας ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δε θα αντισταθώ στον πειρασμό και θα κάνω ένα σχόλιο. Θα συμφωνήσω απολύτως με την Υπουργό κ. Φωτίου. Έχουμε, βέβαια, πολύ χρόνο για να συζητήσουμε για τα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Θα πω μόνο ότι το μόνο που κατάφερε να κάνει ο νόμος Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου ήταν να κατεδαφίσει τη Δημοκρατία, να κατεδαφίσει όλα τα δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα και να εγκαινιάσει το σύστημα των συμβουλίων ιδρυμάτων με προεπιλεγμένους πρυτάνεις, που τους προεπέλεγε με βάση τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Αρεστοί ήταν μόνο όσοι συμμορφώνονταν και συμφωνούσαν με το νόμο. Θα μας δοθεί όμως η ευκαιρία να τα πούμε.

Θα τοποθετηθώ για το παρόν νομοσχέδιο, το οποίο προσπαθεί να επουλώσει τραύματα και να αποκαταστήσει τη χαμένη τιμή της δημόσιας εκπαίδευσης ως κοινωνικού αγαθού μέσω της διεύρυνσης της δημοκρατίας.

Το παρόν νομοσχέδιο γίνεται το θεσμικό και νομικό ενδιαίτημα όχι μόνο της συνταγματικά κατοχυρωμένης επιταγής του ρόλου της εκπαίδευσης να δημιουργεί κριτικά σκεπτόμενους και ελεύθερους πολίτες αλλά και της αποστολής της να άρει τους αποκλεισμούς.

Ο μεγάλος ασθενής της μνημονιακής Ελλάδας ήταν η δημόσια εκπαίδευση, η αποδόμηση της οποίας και ο εκφυλισμός της σε εμπορεύσιμο προϊόν εξώθησε βίαια στον αποκλεισμό ομάδων από το σχολείο που δεν διαβίωναν και απλώς επιβίωναν στα όρια. Πέταξε στον καιάδα της ανειδίκευτης εργασίας και των εκπαιδευτικών αγορών χιλιάδες παιδιά, εφόσον η πολιτεία αποποιήθηκε των ευθυνών της να παρέχει δωρεάν παιδεία και μετακύλισε το κόστος στις οικογένειες.

Τριάντα χιλιάδες παιδιά 15-16 ετών το 2013, σύμφωνα με το Συνήγορο του Πολίτη, εγκατέλειψαν το σχολείο για να εργαστούν. Μπορεί ο αριθμός να φαίνεται μικρός σε κάποιους από εσάς σε σχέση με τον ενεργό μαθητικό πληθυσμό που ανέρχεται στους εξακόσιους χιλιάδες. Αποτελεί ωστόσο σημείο οπισθοδρόμησης όχι μόνο στα ερείπια της μεταπολεμικής Ελλάδας όπου τα κοινωνικά αγαθά ήταν άρρηκτα συνυφασμένα με την κοινωνική προέλευση και τάξη, αλλά και στην προνεωτερική Ευρώπη όπου το προνόμιο της γέννησης καθόριζε εφ’ όρου ζωής και τη μοίρα.

Η Ευρώπη των αγορών και των κρίσεων αθετεί τις υποσχέσεις -και συνταγματικά κατοχυρωμένες- της διαφωτισμένης Ευρώπης για υποχρεωτική εκπαίδευση και ισότιμη πρόσβαση στην εκπαιδευτική διαδικασία επιτρέποντας έτσι στον καθένα να έχει μια μοίρα διαφορετική από αυτή που υπαγόρευε η γέννησή του. Η συρρίκνωση του σχολικού πληθυσμού είναι συνώνυμη της συρρίκνωσης της δημοκρατίας.

Η αποκατάσταση, λοιπόν, των ΕΠΑΛ δεν συνιστά μόνο τη δικαίωση των αντισυνταγματικά απολυμένων εκπαιδευτικών -που θα επιστρέψουν στις τάξεις τους, μαζί με τους διοικητικούς υπαλλήλους των πανεπιστημίων, τις καθαρίστριες, τους σχολικούς φύλακες και πολλούς άλλους- αλλά συνιστά πρωτίστως τη δικαίωση χιλιάδων παιδιών φτωχών οικογενειών από τα οποία το κράτος στέρησε βίαια τη δυνατότητα πρόσβασής τους στην τεχνική εκπαίδευση και απόκτησης κάποιου επαγγελματικού τίτλου.

Αίφνης, λοιπόν, με φόντο -πριν από μερικούς μήνες- τα συσσίτια σε δημοτικά και νηπιαγωγεία, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο υποσιτισμός διακοσίων πενήντα χιλιάδων μαθητών, με φόντο ημιλιπόθυμα παιδιά από την πείνα, με φόντο παγωμένες σχολικές αίθουσες, αλλά και συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων, άρχισε ο θρήνος και ο κοπετός για την εκπαίδευση της ήσσονος προσπάθειας μέσω της κατάργησης των αξιολογήσεων από οκνηρούς, διεφθαρμένους και ανεπαρκείς εκπαιδευτικούς, μέσω της κατάργησης της αριστείας από αριστερούς Υπουργούς, που υποτίθεται προωθούν τον εξισωτισμό προς τα κάτω και μέσω της ανοχής στους φερόμενους «αιώνιους φοιτητές» που το όνομά τους και μόνο στο φοιτητικό μητρώο κηλιδώνει την εικόνα ενός καθωσπρέπει ιδρύματος.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το πρώτο πράγμα που διέστρεφαν πάντα ολοκληρωτικά καθεστώτα ήταν η γλώσσα. Μετά τους οργουελικούς ευφημισμούς που ζήσαμε τα προηγούμενα χρόνια τύπου «Ξένιος Ζευς», για «πογκρόμ μεταναστών», μετά την «ΑΘΗΝΑ» της σοφίας, για την κατάργηση πανεπιστημιακών σχολών και τμημάτων, εισήλθαν στο λεξιλόγιο η «αξιολόγηση», η «αριστεία», και οι «αιώνιοι».

Ας τα βάλουμε σε μια σειρά. Η εκπαιδευτική πολιτική των μνημονίων εγκαθίδρυσε στα σχολεία ένα καθεστώς φόβου και τρόμου, υποταγής και εξαρτήσεων, ανθρωποφαγίας και ανηλεών σχέσεων εξουσίας μεταξύ διοίκησης και διδασκόντων, καταστρατήγησε την αυτονομία των τελευταίων και συρρίκνωσε τους συλλόγους τους, μέσω των διαβόητων αξιολογήσεων και αυτοαξιολογήσεων, που εν είδει «μεγάλου αδερφού» επιτηρούσαν και κατέγραφαν τα πάντα. Και όλα αυτά υπό το πρόσχημα της αξιολογικής ουδετερότητας, που αρκεί να είναι κάποιος προπτυχιακός φοιτητής Κοινωνικών Επιστημών για να γνωρίζει ότι είναι πάντα ιδεολογικά φορτισμένη και αξιολογικά στρατευμένη.

Η αξιολογική λοιπόν ουδετερότητα, η αξιολογικά ουδέτερη αξιολόγηση λειτούργησε ως μέσο χειραγώγησης, επιτήρησης και τιμωρίας. Η αξιολογικά ουδέτερη αξιολόγηση μετάλλαξε το διευθυντή σε μάνατζερ προγραμμάτων και μπαμπούλα του υποβιβασμένου σε υπάλληλο εκπαιδευτικού.

Η δημοκρατική αναβάπτιση όλων των ρόλων της σχολικής μονάδας περνά μέσα από μηχανισμούς πνευματικής και παιδαγωγικής θωράκισης του εκπαιδευτικού και όχι αστυνόμευσης υπό το πρόσχημα της αξιολόγησης. Περνά μέσα από την αιρετή διοίκηση των σχολείων, από τους συλλόγους διδασκόντων που εισάγει το παρόν νομοσχέδιο, περνά μέσα από σχέσεις συνεργασίας και αλληλεγγύης και όχι αλληλοεξόντωσης και κοινωνικού κανιβαλισμού.

Έρχομαι τώρα στην πολύπαθη «αριστεία» που επικαλούνται οι ταγοί της αντιμεταρρύθμισης για να λοιδορήσουν τη διάζευξη πρότυπου πειραματικού σχολείου, ξεχνώντας ότι καμία έννοια δεν εκφέρεται εν κενώ, αλλά πάντα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο. Σε κοινωνίες όπου η εξαγγελθείσα και συνταγματικά κατοχυρωμένη ισότητα γίνεται μια αθετημένη υπόσχεση, σε κοινωνίες όπου τα φληναφήματα περί ισότητας ευκαιριών γίνονται το λούστρο που κρύβει τις άνισες εκπαιδευτικές αφετηρίες και άνισα πολιτιστικά οικογενειακά κεφάλαια, η «αριστεία» εκφυλίζεται σε κάτι ετερόνομο και συνδεδεμένο με τις αγοραίες αρχές του ανταγωνισμού.

Πώς προάγεται άραγε η αριστεία στα πρότυπα; Μέσα από το άσκοπο ανθρωποβόρο βασανιστήριο ενός εξετασιοκεντρικού συστήματος που φροντιστηριοποιεί το σχολείο; Ως εγγύηση αναλγησίας και κλείσιμο ματιού στα φροντιστήρια, πέρα από κάθε έννοια καλλιέργειας και δημιουργικής έκφρασης; Ως ο μυωπικός κοινωνικός δαρβινισμός, η εμμονική ιδεοληψία μιας ολιγαρχικής παιδείας που με πρόσχημα την κρίση υποχρηματοδότησε τη δημόσια εκπαίδευση, την αποδυνάμωσε θεσμικά, απέλυσε δασκάλους και επανέφερε τον Καιάδα των πολλών μη προνομιούχων;

Ο συσχετισμός του ορισμού των προτύπων με τις εισαγωγικές εξετάσεις είναι λογικά και ιστορικά άτοπος. Η ιστορία της παιδαγωγικής το επαληθεύει. Τα σχολεία των μεγάλων παιδαγωγών, του Πεσταλότζι, του Κομένιου, της Μοντεσσόρι, δεν ήταν σχολεία-ελίτ. Ήταν σχολεία ανοικτά σε όλους.

Η διαμάχη μεταξύ φίλων και εχθρών της αριστείας ανέδειξε το βαθύ χάσμα ανάμεσα σε δυο διαμετρικά αντίθετα αξιακά συστήματα και οράματα, ανάμεσα στη νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία της ολιγαρχικής παιδείας αφενός και στη δημοκρατική αντίληψη αφετέρου. Αν η αριστεία –η αριστεία σας- θέλει τον μαθητή έρμαιο ενός εξετασιοκεντρικού συστήματος και τον εκπαιδευτικό δεσμώτη αξιολογήσεων, που πάντα εμπεριέχουν τιμωρητική διάσταση, τότε δημοκρατικό σχολείο και αριστεία είναι η αντίφαση εν τοις όροις.

Η μετεξέλιξη των πρότυπων πειραματικών σε πειραματικά δημόσια σχολεία σημαίνει καινοτόμες δράσεις και πειραματισμούς ως αντισώματα της σχολικής διαρροής και υποεπίδοσης. Σημαίνει άρση των κοινωνικών διακρίσεων και εμπέδωση της δημοκρατίας. Σημαίνει όχι σχολεία για άριστους αλλά άριστα σχολεία για όλους. Διότι η παιδεία είναι κοινωνικό αγαθό όταν παρέχεται στον καθένα όχι αναλόγως της αξίας του –που θα έλεγε ο Αριστοτέλης- αλλά ανεξαρτήτως αυτής, σύμφωνα με την αρχή της διανεμητικής δικαιοσύνης που διέπει το κοινωνικό κράτος.

Μια τελευταία λέξη θα πω για το τελευταίο άρθρο του νομοσχεδίου που επανεγγράφει τους φοιτητές που διέγραψε ο προηγούμενος νόμος και που απαξιώθηκαν ως «αιώνιοι». Δύο είναι τα ισχυρά επιχειρήματα που επικαλέστηκαν οι ένθερμοι υποστηρικτές της διαγραφής τους: το κόστος και η επιβάρυνση του πολύπαθου ελληνικού Δημοσίου από τη μια και η επιβολή της τάξης από την άλλη.

Ξεκινώ από το πρώτο. Ποιο το κόστος εκτός από το μελάνι της σφραγίδας ανανέωσης της εγγραφής; Μήπως η σίτιση, η στέγαση και τα βιβλία που ουδείς δικαιούται μετά το έκτο έτος φοίτησης για σχολές τετραετούς φοίτησης; Κατ’ ουσίαν ο λόγος διαγραφής τους ήταν το δεύτερο: Να μπει μια τάξη. Ναι, διότι το πανεπιστήμιο απανταχού σε δύσκολους καιρούς υπήρξε πάντοτε προπύργιο αγώνων και κοιτίδα αντίστασης, αιχμή του δόρατος εναντίον αυταρχικών πρακτικών και καθεστώτων. Σε αυτό το πανεπιστήμιο πρέπει να σταλεί το μήνυμα της τάξης και της συμμόρφωσης. Τώρα, εάν οι διαγραφέντες αργοπόρησαν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους επειδή κάποιος στην οικογένεια έμεινε άνεργος και έπρεπε να επιστρέψουν στις πόλεις τους ή επειδή έπρεπε να δουλεύουν, ας μην το θίξουμε διότι θα μας επιρριφθεί η μομφή του λαϊκισμού, η ίδια μομφή στην οποία πάντοτε καταφεύγατε όταν καταγγέλλονταν οι επιστρατεύσεις απεργών, οι αντισυνταγματικές απολύσεις, οι διώξεις εναντίον ανήλικων μαθητών για συμμετοχή τους σε κινητοποιήσεις και πολλά άλλα.

Αυτή την εβδομάδα διορθώθηκαν κάποιες αδικίες και επουλώθηκαν κάποιες πληγές και το προς ψήφιση νομοσχέδιο μεταξύ άλλων ήρθε να μας θυμίσει ότι σε τούτο τον τόπο οι αγώνες για παιδεία ήταν πάντα αγώνες για τη δημοκρατία.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ)

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αλέξιος Μητρόπουλος): Σας ευχαριστούμε, κυρία Βάκη, για την ενδιαφέρουσα εισήγηση.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, να αποφεύγεται ιδιαίτερα η αναφορά κι η φράση «αιώνιοι φοιτητές». Είναι πολίτες, είναι φοιτητές. Παρακαλώ την Αριστερά και όλα τα κόμματα να αποφεύγουν την αναφορά «αιώνιοι φοιτητές».

ΦΩΤΕΙΝΗ ΒΑΚΗ: Σε εισαγωγικά, κύριε Πρόεδρε.