Το δημογραφικό ζήτημα βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο καθώς η γηραιά ήπειρος αντιμετωπίζει τόσο δημογραφική συρρίκνωση όσο  και δημογραφική γήρανση. Με εξαίρεση ίσως την Γαλλία και τις Σκανδιναβικές χώρες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης σχετικά με τις πολιτικές που εφαρμόζουν, οι χώρες της Ανατολικής &Κεντρικής Ευρώπης παρουσιάζουν υψηλή  υπογεννητικότητα  με υψηλές εκροές πληθυσμού προς άλλες χώρες, ενώ οι υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού  Νότου παρουσιάζουν μια  δημογραφική εικόνα  που προσιδιάζει σε μεγάλο βαθμό με αυτήν της Ελλάδας.

Παράγοντες κοινωνιολογικού – πολιτισμικού χαρακτήρα δικαιολογούν τα τελευταία χρόνια την δημογραφική επιβράδυνση. Η σπουδή για ενίσχυση των τυπικών μορφωτικών προσόντων και η μέριμνα για επαγγελματική αποκατάσταση καθυστερούν την απόκτηση πρώτου παιδιού οδηγώντας σε καθυστερημένες αποφάσεις για την απόκτησή του. Επιπλέον σε μια νέα εποχή υποχώρησης κοινωνικών, θρησκευτικών και ενδοοικογενειακών καταναγκασμών και έμφυλων στερεοτύπων, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, η επιλογή της ηθελημένης μη απόκτησης παιδιών κερδίζει σταθερά έδαφος στο ζευγάρι ή στο άτομο.

Η δημογραφική πολιτική δεν μπορεί παρά να είναι τμήμα μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία θα βρίσκεται σε παράλληλο βηματισμό και σε αντιστοίχιση με την συνολικότερη αναπτυξιακή, οικονομική και κοινωνική πολιτική. Ειδικότερα ως προς την κοινωνική πολιτική, η δημογραφική πολιτική θα πρέπει να «συναντά» και να αλληλοσυμπληρώνεται από τις αντίστοιχες πολιτικές για την απασχόληση, την οικογένεια, την μητρότητα/γονεϊκότητα, την ισότητα των φύλων, καθώς και τις πολιτικές για το παιδί.

Η επιδοματική στήριξη είναι αναγκαία, αλλά δεν επαρκεί από μόνη της. Αυτό σημαίνει ότι οι επιδοματικές πολιτικές θα πρέπει να ενισχύονται και να συμπληρώνονται από πολιτικές για την εναρμόνιση οικογενειακής/προσωπικής και εργασιακής ζωής, από εξασφαλίσεις σε περίπτωση απώλειας εργασίας απέναντι στον κίνδυνο της φτώχειας των νοικοκυριών, με ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης (οι οποίες θα συμβάλλουν και στην ανάσχεση της μετανάστευσης του επιστημονικού δυναμικού της χώρας), με στοχευμένες πολιτικές για τον μεταναστευτικό και προσφυγικό πληθυσμό που θα επιδιώκουν την πρόληψη &εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και με πολιτικές για την εξάλειψη των έμφυλων ανισοτήτων και διακρίσεων στην αγορά εργασίας και στον ιδιωτικό/ οικογενειακό βίο.

Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος είναι ισοδύναμο και ισάξιο με το δικαίωμα στην τεκνοποιία και την γονεϊκότητα. Τα δημογραφικά δεδομένα για τον ρυθμό των γεννήσεων και το λεγόμενο δημογραφικό πρόβλημα συχνά έχουν την τάση να περιορίζουν και να ανάγουν μια εξαιρετικά περίπλοκη ανθρώπινη δραστηριότητα σε ένα μετρήσιμο φαινόμενο στο πλαίσιο του οποίου μάλιστα οι γυναίκες αγνοούνται με τρόπο καταλυτικό ή αντιμετωπίζονται απλώς ως μια μεταβλητή.

Επίσης σύμφωνα με εμπεριστατωμένες έρευνες σε χώρες και κοινωνίες που επικρατεί ένα παραδοσιακό μοντέλο οικογενειακής δομής (π.χ. γάμος), παρατηρούνται χαμηλά ποσοστά γονιμότητας. Αντιθέτως σε κοινωνίες (όπως οι σκανδιναβικές, αλλά και άλλες) στις οποίες υπάρχουν πολλαπλά συστήματα οικογένειας οι δείκτες γονιμότητας είναι υψηλότεροι.

Είναι αναγκαίο λοιπόν να επανεξεταστούν και να αμφισβητηθούν τυχόν στερεοτυπικές στάσεις και νοοτροπίες για την δημογραφική γήρανση και συρρίκνωση του πληθυσμού μέσα από την δημογραφική παιδεία στα σχολεία και την ενημέρωση/ συζήτηση στον δημόσιο χώρο για τις προκλήσεις που αναδύονται για τις σύγχρονες κοινωνίες. Παράλληλα θα πρέπει να εξεταστούν πιο επισταμένα και να σχεδιαστούν πολιτικές για την ενεργητική και υγιή γήρανση, υπό την προϋπόθεση ότι οι προτεινόμενες πολιτικές δεν θα αναδιατάξουν και κυρίως δεν θα ανατρέψουν τα κατοχυρωμένα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά δικαιώματα των πολιτών, ούτε θα οδηγήσουν σε (υποχρεωτική) παράταση του εργασιακού βίου.

Επιπλέον, η ολοκληρωμένη προσέγγιση απαιτεί την δημιουργία επιτελικής δομής σε επίπεδο κεντρικής Διοίκησης, η οποία θα είναι αρμόδια για τον σχεδιασμό, τον διατομεακό συντονισμό, την παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων και των αποτελεσμάτων που έχουν οι ρυθμίσεις και οι πολιτικές που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος στην χώρα. Εν κατακλείδι, η στροφή εκ νέου στο θετικό φυσικό ισοζύγιο απαιτεί την ενεργητική κρατική παρέμβαση με κίνητρα ποσοτικού& ποιοτικού χαρακτήρα, αλλά και με ευαισθητοποίηση και ενημέρωση προκειμένου να αμφισβητηθούν παγιωμένες και στερεοτυπικές νοοτροπίες με στόχο οι πολιτικές να απευθύνονται στο σύνολο των διαφορετικών μορφών της σύγχρονης οικογένειας και συνολικά στην ελληνική κοινωνία.

Τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια, παρά την παρατεινόμενη οικονομική ύφεση, την αύξηση των επιπέδων ανεργίας και τις μεταβολές σε παραδοσιακούς θεσμούς κοινωνικοποίησης, έγιναν σημαντικά βήματα σε θεσμικό επίπεδο για την υλοποίηση προγραμμάτων με επίκεντρο την παιδική προστασία και τη συνοχή της οικογένειας. Βασικός στόχος αυτών των πολιτικών υπήρξε η αντιμετώπιση της ακραίας φτώχειας, της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Στο πλαίσιο αυτό θεσμοθετήθηκαν και υλοποιήθηκαν σημαντικές πολιτικές για το Παιδί, αντιμετωπίζοντας τις επιπτώσεις της κρίσης, αλλά και κατοχυρώνοντας νέα καινούργια δικαιώματα στο πλαίσιο συγκρότησης του νέου Κοινωνικού Κράτους.

Διαβάστε την αναλυτική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για το Δημογραφικό