Αγαπητές συναδέλφισσες και συνάδελφοι, θα ήθελα να ξεκινήσω την ομιλία μου απαντώντας σε ένα καίριο, κατά τη γνώμη μου, ερώτημα: Γιατί επιλέξαμε και προχωρήσαμε τη Συνταγματική Αναθεώρηση τώρα, σε αυτή τη συγκυρία;
Όπως είναι γνωστό και αναφέρθηκε από πολλούς ομιλητές και ομιλήτριες, η οικονομική κρίση δεν αποδόμησε μόνο την κοινωνικοοικονομική ζωή της χώρας, αλλά κατέστησε έκδηλες τις παθογένειες του πολιτικού συστήματος, έχει περιθωριοποιήσει συνταγματικά όργανα του κράτους και έχει καταστήσει, προφανώς, τη μετάλλαξη των πολιτειακών δομών.
Εκτός, λοιπόν, από τις παθογένειες του πολιτικού συστήματος, επέφερε την απαξίωση του δικαιώματος στην εργασία, την απορρύθμιση και της αγοράς εργασίας, δημιούργησε σοβαρά ρήγματα στα δικαιώματα, που σε πολλές περιπτώσεις καταργήθηκαν ή άρθηκαν λίγες μέρες ή και ώρες, και κυρίως δημιούργησε την κρίση αντιπροσωπευτικότητας, κλονίζοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα και στους θεσμούς της Δημοκρατίας, με ό,τι κινδύνους συνεπάγεται. Επομένως, σήμερα οφείλουμε να καλύψουμε αυτήν την ανάγκη -και επειδή πολύ μιλήσαμε για τραύματα- επουλώνοντας, λοιπόν, τα τραύματα και υιοθετώντας θεσμικά αντίβαρα σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα.
Έχει, λοιπόν, σημασία σήμερα στην παρούσα αναθεώρηση να διαμορφωθούν συναινέσεις, όχι γιατί υπάρχει κοινή ιδεολογική αντίληψη και όχι γιατί πρέπει να τα αφήσουμε αυτά στην άκρη, όπως ανέφερε η κ. Μπακογιάννη, αλλά γιατί ιδιαίτερα στην απάλειψη των παραγόντων που διάβρωσαν το δημοκρατικό και δικαιοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος, σε αυτά πρέπει να σταθούμε, να αναστοχαστούμε και να δούμε ακριβώς πώς πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε.
Τι επιχειρούμε εμείς και τι σκοπεύουμε; Να εμβαθύνουμε τη Δημοκρατία και να ενισχύσουμε τη λαϊκή κυριαρχία, να ενισχύσουμε και να διευρύνουμε τα δικαιώματα, να αποκαταστήσουμε τη σχέση εμπιστοσύνης, που έχει έλθει σε ρήξη, των πολιτών δηλαδή με το πολιτικό σύστημα και τη Δημοκρατία και να ενισχύσουμε την αποκέντρωση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος.
Αρχίζω με το πρώτο, την εμβάθυνση της Δημοκρατίας και την ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας. Εδώ δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην ενίσχυση της αντιπροσωπευτικότητας, με την καθιέρωση της απλής αναλογικής και σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο. Ενισχύουμε την άμεση Δημοκρατία και σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο και ιδιαίτερα στο τοπικό με τις τοπικές συνελεύσεις, τα δημοψηφίσματα και τις λαϊκές πρωτοβουλίες. Δίνουμε τη δυνατότητα νομοθετικής πρωτοβουλίας και για τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα και -γιατί όχι, θα έλεγα εγώ- για τους θεσμικούς εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, για θέματα αρμοδιότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Δεύτερον, ενισχύουμε και διευρύνουμε τα δικαιώματα και προστατεύουμε τα δημόσια αγαθά. Αναφέρθηκε σε αυτά η συνάδελφος κ. Χριστοδουλοπούλου. Δεν θα αναφερθώ στον τρόπο με τον οποίο προστατεύουμε τα δημόσια αγαθά, νερό, ενέργεια, παιδεία, υγεία κ.λπ. Θεωρώ, όμως, εξαιρετικά σοβαρή την ενίσχυση των δικαιωμάτων για το άρθρο 102 στο οποίο αναφέρθηκε και ο συνάδελφος κ. Ψυχογιός, ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών τρίτων χωρών που κατοικούν και εργάζονται στην Ελλάδα, δηλαδή το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στην τοπική αυτοδιοίκηση για τους αλλοδαπούς που διαβιούν μόνιμα και νόμιμα στην ελληνική επικράτεια. Είναι ένα σημαντικό ζήτημα Δημοκρατίας και απαντά στον στόχο της ουσιαστικής ένταξής τους στις εκάστοτε τοπικές κοινωνίες.
Εδώ, επιτρέψτε μου να θυμίσω ότι αυτό το δικαίωμα των πολιτών των τρίτων χωρών στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν μας απασχολεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ήδη με τον ν. 3838/2010 προβλέφθηκε η συμμετοχή τους στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού. Οι διατάξεις αυτές εφαρμόστηκαν μόνο στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010, καθώς στη συνέχεια κρίθηκαν, απ’ ό,τι γνωρίζετε, αντισυνταγματικές με την απόφαση της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Άρα, θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό να μπορούμε να μιλήσουμε για την ψήφο αυτή.
Ερχόμαστε τώρα –και θα αναφερθώ πιο αναλυτικά- στην τοπική αυτοδιοίκηση. Στην τοπική αυτοδιοίκηση, λοιπόν, μπορούμε να αναφέρουμε ότι με την Αναθεώρηση του 2001 άλλαξαν πάρα πολλά και έγιναν σημαντικές θεσμικές αλλαγές ως προς τη λειτουργία και την οργάνωση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Όμως, δεν έλυσαν βασικές λειτουργίες του διοικητικού και πολιτικού συστήματος.
Εδώ, λοιπόν, σήμερα ερχόμαστε εμείς και λέμε ότι, για να μπορούν να λυθούν και να αντιμετωπιστούν αυτές οι δυσλειτουργίες, πρέπει να μιλήσουμε για μια γενναία αλλαγή, αναδιάρθρωση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος. Και γιατί μιλάμε για μια γενναία αναδιάρθρωση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος; Γιατί θεωρούμε ότι ήρθε η ώρα όπου η κεντρική διοίκηση θα πρέπει να έχει έναν επιτελικό ρόλο και ο πρώτος και δεύτερος βαθμός να μπορούν να υλοποιούν τις αρμοδιότητες. Άρα, είναι πάρα πολύ σημαντικό να δούμε την αναθεώρηση του άρθρου 101.
Τι προβλέπεται, λοιπόν, εκεί; Προβλέπεται ότι η κεντρική διοίκηση θα μπορεί με νόμο να ορίζει τον τρόπο της περιφερειακής οργάνωσης και αυτό το λέμε, για να μπορεί να υπάρχει δυνατότητα είτε οριζόντιας είτε κάθετης οργάνωσης της κεντρικής διοίκησης στο περιφερειακό επίπεδο. Όμως, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να είναι φορέας της κατά τόπους αποκέντρωσης. Αυτή θα πρέπει να είναι η τομή –αν θέλουμε- σε αυτή τη συνταγματική αναθεώρηση και αυτή πρέπει να επιδιώξουμε.
Το δεύτερο σημαντικό που πρέπει να επιδιώξουμε, αν θέλουμε να έχουμε μία τομή και να προχωρήσουμε την Αναθεώρηση του 2001, είναι ότι πρέπει οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης να έχουν τεκμήριο αρμοδιότητας για όλες τις δημόσιες υποθέσεις που τους προσιδιάζουν, με βάση τις αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας, όπως ορίζει ο Ευρωπαϊκός Τοπικός Χάρτης Αυτονομίας.

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ερχόμαστε και διευρύνουμε, δίνουμε και ορίζουμε την έννοια της τοπικής υπόθεσης και για τις δημόσιες πολιτικές και άρα, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις λειτουργίες και την αλληλοκάλυψη των αρμοδιοτήτων που αυτή τη στιγμή βλέπουμε, βιώνουμε και αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας.

Και εδώ, επιτρέψτε μου να αναφερθώ στην κ. Χριστοφιλοπούλου, η οποία αποκάλεσε την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την τοπική αυτοδιοίκηση συνταγματοποίηση του «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ» και εργαλειοποίηση του Συντάγματος. Υποθέτω ότι αναφέρεται μόνο στην καθιέρωση της απλής αναλογικής, παρόλο που δυσκολεύομαι να κατανοήσω τη διαφωνία του ΚΙΝΑΛ για την καθιέρωση της απλής αναλογικής -ήταν πάγιο αίτημα της αυτοδιοίκησης, απ’ ό,τι ενθυμούμαι- αλλά επίσης δυσκολεύομαι ακόμη περισσότερο να αντιληφθώ πού διαφωνεί με το τεκμήριο αρμοδιότητας επί των δημοσίων υποθέσεων στους ΟΤΑ, όταν η ίδια η Χριστοφιλοπούλου λέει ότι η άσκηση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων να μπορεί να γίνεται από τον πρώτο και δεύτερο βαθμό.
Αδυνατώ να καταλάβω τη διαφωνία. Νομίζω ότι η κ. Χριστοφιλοπούλου μάλλον δεν έχει την ίδια προσέγγιση με τους συναδέλφους της που συμμετείχαν στην Επιτροπή της Συνταγματικής Αναθεώρησης και άρα, δεν ψήφισαν την αναθεώρηση των παραπάνω άρθρων.
Άρα, αφού συμφωνούμε ότι η Αναθεώρηση του 2001 ενίσχυσε με νέες αρμοδιότητες την τοπική αυτοδιοίκηση, εισήγαγε εξαιρετικά σημαντικές θεσμικές εγγυήσεις, η παρούσα Συνταγματική Αναθεώρηση καλείται να απεγκλωβίσει την τοπική αυτοδιοίκηση από τις συγκεντρωτικές τάσεις του κεντρικού κράτους, να την αναβαθμίσει και να την καταστήσει ισότιμη συνισταμένη του διοικητικού συστήματος της χώρας.
Ευχαριστώ πολύ.