Ομιλία της κοινοβουλευτικής εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ την Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου στην Ολομέλεια της Βουλής, κατά τη συζήτηση και λήψη απόφασης επί των προτάσεων για αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος, σύμφωνα με τα άρθρα 110 του Συντάγματος και 119 του Κανονισμού της Βουλής

.

«Αδήριτη προϋπόθεση και όρος της δημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους που κείνται στον πυρήνα των οραμάτων μας είναι στα συνταγματικά θεμελιωμένα δικαιώματα του τυπικού φιλελεύθερου κράτους δικαίου να προστίθεται πάντοτε ένα υλικό μίνιμουμ διαβίωσης αναγκαίου και ικανού να κατοχυρώνει την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου. Τα κοινωνικά δικαιώματα που εμπεριέχονται στην δική μας πρόταση αναθεώρησης τους Συντάγματος είναι προαπαιτούμενο και πυξίδα που προσανατολίζει στο μακρύ ταξίδι στον δημοκρατικό σοσιαλισμό»

Ολόκληρη η ομιλία:

Η αναθεώρηση του Συντάγματος ως κορυφαία πολιτική πράξη της δημοκρατίας ουδέποτε συνετελέσθη σε ιστορικό κενό. Τα σημαντικότερα συντάγματα στην ιστορία γέννησαν επαναστάσεις και αγώνες εναντίον δικτατορικών καθεστώτων και ολοκληρωτισμών. Οι συνταγματικές αναθεωρήσεις συνακόλουθα, μολονότι διεξάγονται με πνεύμα συναίνεσης δεν προκύπτουν ως δωρεά ή σοφία του νομοθέτη αλλά εγγράφουν και συμπυκνώνουν συμφέροντα, κοινωνικούς αγώνες, αξιακά προτάγματα.

Σε τι επομένως αποσκοπεί η πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος στην παρούσα συγκυρία;

Αν το Σύνταγμα του 1975 γέννησε η διττή ανάγκη εδραίωσης της Δημοκρατίας μετά από την επτάχρονη δικτατορία και συμπερίληψης μιας καθημαγμένης χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, την παρούσα πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος γεννά η ανάγκη δημιουργίας δημοκρατικών αναχωμάτων στην επέλαση του νεοφιλελευθερισμού που στη χώρα μας υπό τη μορφή των μνημονίων καταστρατήγησε ελευθερίες και δικαιώματα, υπονόμευσε το κοινωνικό κράτος και εξασθένησε δημοκρατικούς θεσμούς.

Ας ανακαλέσουμε τις «παράπλευρες» πλην οδυνηρές απώλειες που επέφεραν τα πρώτα χρόνια των μνημονίων: εξαύλωση του ρόλου του κοινοβουλίου, κρίση των θεσμών, απαξίωση του πολιτικού συστήματος και μια επικίνδυνη άνοδο του φασισμού. Η χρεοκοπία στην οικονομία που επέβαλε τα δημοσιονομικά προγράμματα προσαρμογής, ήτοι την δυσβάστακτη λιτότητα φαίνεται να συνεπάγεται πάντοτε τη λιτότητα στην δημοκρατία. Διότι προγράμματα που συρρικνώνουν εισοδήματα και δημόσιες δαπάνες, αυξάνουν αλματωδώς της ανεργία, στερούν ιερά και απαράγραπτα δικαιώματα του πολίτη, όπως την εργασία, την στέγη, την ασφάλιση, τουτέστιν την αξιοπρέπεια που εγγυάται ένα υλικό μίνιμουμ διαβίωσης δεν δύνανται να διασφαλίσουν τη συναίνεση ή να εδράζονται σε κάποιο κοινωνικό συμβόλαιο. Επιβάλλονται συνεπώς με κόστος θεσμικές εκτροπές, κοινοβουλευτικά πραξικοπήματα, καταδικάζοντας τη νομοθετική εξουσία του πολιτεύματος σε ρόλο παρατηρητή διορίζοντας ακόμη τεχνοκράτες Πρωθυπουργούς.

Η μομφή της «συριζοποίησης» που επιρρίπτει η Αξιωματική Αντιπολίτευση στην πρότασή μας αναθεώρησης του Συντάγματος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η θωράκιση της δημοκρατίας διαμέσου μιας νέας αρχιτεκτονικής του πολιτεύματος, της εισαγωγής θεσμών άμεσης δημοκρατίας που θα λειτουργούν όχι ως υποκατάστατο αλλά ως ενίσχυση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ενδυναμώνοντας τη φωνή του πολίτη και της συνταγματικής θεμελίωσης κοινωνικών δικαιωμάτων και των «κοινών». Δεν μας εκπλήσσει η εναντίωσή σας στην συνταγματική θεμελίωση κοινωνικών δικαιωμάτων. Δεν μας εκπλήσσει διότι δια στόματος του αρχηγού σας θεωρείτε την κοινωνική ανισότητα φυσική κατάσταση και δεν τρέφετε αυταπάτες για μια κοινωνία χωρίς ανισότητες. Δεν μας εκπλήσσει διότι πρώτιστη έγνοια για την αναθεωρητέα ύλη ήταν η συνταγματοποίηση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, ήτοι η νεοφιλελευθεροποίηση του Συντάγματος. Δεν μας εκπλήσσει διότι η προτεραιότητα της οικονομίας έναντι της πολιτικής, η εκχώρηση της πολιτικής σε τεχνοκράτες είναι καταστατικός όρος της ιδεολογίας σας και το κράτος του Δήμου, η φωνή του πολίτη αφόρητος «λαϊκισμός».

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Είναι γνωστή η θυμηδία του Μαρξ για τα δικαιώματα των πρώτων νεωτερικών συνταγμάτων, για τις χρήσεις και καταχρήσεις της ελευθερίας και ισότητας. Για τον Μαρξ η ελευθερία και ισότητα γίνονταν η φενάκη που επικάλυπτε σχέσεις ανισότητας και εκμετάλλευσης και η ερμηνεία τους εξαντλείτο στη ελευθερία του εμπορεύεσθαι και στην ισότητα ως ισονομία. Είναι γνωστή η κριτική του Ρουσώ στην ισονομία κατά την οποία ακόμη και η ισονομία για να μην είναι κενό περιεχομένου γράμμα προϋποθέτει την υλική ισότητα. Ισονομία σε μια κοινωνία βαθέων ανισοτήτων είναι οξύμωρο. Άρα αδήριτη προϋπόθεση και όρος της δημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους που κείνται στον πυρήνα των οραμάτων μας είναι στα συνταγματικά θεμελιωμένα δικαιώματα του τυπικού φιλελεύθερου κράτους δικαίου να προστίθεται πάντοτε ένα υλικό μίνιμουμ διαβίωσης αναγκαίου και ικανού να κατοχυρώνει την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου. Τα κοινωνικά δικαιώματα που εμπεριέχονται στην δική μας πρόταση αναθεώρησης τους Συντάγματος είναι προαπαιτούμενο και πυξίδα που προσανατολίζει στο μακρύ ταξίδι στον δημοκρατικό σοσιαλισμό.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Την συνταγματική θεμελίωση των κοινωνικών δικαιωμάτων επιτάσσει η βούληση άμβλυνσης και εξάλειψης των κοινωνικών ανισοτήτων η θεραπεία των οποίων επ ουδενί δεν πρέπει να επαφίεται στη φιλανθρωπία ή σε μια γενικόλογα διατυπωμένη υποχρέωση του κράτους. Τη συνταγματική θεμελίωση της καθολικής πρόσβασης στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην παιδεία, στα «κοινά», το νερό και την ενέργεια, που αποδομήθηκαν από την ιδεοληπτική εμμονή στις ιδιωτικοποιήσεις και δεν συνιστούν όρο ευζωϊας αλλά επιβίωσης επιβάλλει η απόπειρα να ανοικοδομηθεί το κοινωνικό κράτος και η κοινωνική δικαιοσύνη θεμέλιος λίθος των οποίων είναι η ισότητα στην πρόσβαση δημόσιων αγαθών όλων ανεξαρτήτως της αξίας τους και των επιμέρους κατηγορημάτων τους. Κι εδώ επιτρέψτε μου μια σύντομη αναφορά στο άρθρο 16. Ένα πανεπιστήμιο όπως το όρισε η ιδρυτική του συνθήκη είναι ο δημόσιος χώρος ελεύθερης διδασκαλίας και έρευνας που κατοχυρώνει θεσμικά η διοικητική του αυτονομία και η δημοκρατική διαβούλευση των μελών της κοινότητας.

Γενεσιουργός αιτία των πρώτων πανεπιστημίων πριν από οκτώ αιώνες ήταν η κατοχύρωση και θέσπιση ενός δημόσιου χώρου διεξαγωγής απρόσκοπτης έρευνας και εκφοράς ελεύθερης σκέψης χειραφετημένης από τον ζυγό οποιασδήποτε εξουσίας: εκκλησιαστικής, οικονομικής, κρατικής. Τα Πανεπιστήμια δεν είναι τεχνικές σχολές κατάρτισης και ειδίκευσης και οι σπουδαστές δεν είναι πελάτες που αγοράζουν γνώση από πωλητές-διδάσκοντες. Δεν ρυθμίζει το αόρατο χέρι της αγοράς τα γνωστικά αντικείμενα και τα ερευνητικά πεδία που θεραπεύει το Πανεπιστήμιο. Διότι η επιστημονική έρευνα ή θα είναι ελεύθερη και ακηδεμόνευτη ή δεν θα υπάρχει. Έρευνα χειραγωγούμενη, έρευνα έρμαιο της οικονομικής χρησιμοθηρίας είναι σχήμα οξύμωρο. Τα αντικείμενα έρευνας όχι μόνο δεν υπόκεινται στους νόμους της αγοράς αλλά μπορεί να είναι τέτοια που να την αμφισβητούν ευθέως. Μπορεί άραγε να φανταστεί κάποιος ένα Πανεπιστήμιο από το οποίο απουσιάζουν οι κοινωνικές και οι ανθρωπιστικές επιστήμες που αρθρώνουν λόγο ρηξικέλευθο και λόγος ύπαρξής τους είναι η κριτική της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων; Είναι άραγε τυχαία η εχθρότητα και συστηματική υποβάθμιση αυτών των επιστημών από την εποχή του θατσερισμού;

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης,

Το μόνο «δικαίωμα» που προτίθεσθε να αναγνωρίσετε είναι αυτό της ανταπεργίας. Η δική μας πρόταση για το άρθρο 22 προστατεύει την εργασία κατοχυρώνοντας το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίσης αξίας εργασίας που αμαύρωσε ο επαίσχυντος «υποκατώτατος» μισθός, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής των κοινωνικών εταίρων στη διαιτησία και την αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης. Αν για τους φίλους των Chicago boys που ενέπνευσαν τον Πινοτσέτ η ασφάλεια εξισώνεται με την καταστολή, τα τείχη και το ανηλεές κυνήγι του ξένου που παρεισέφρησε στα πατρώα εδάφη μολύνοντάς τα, για μας η ασφάλεια παραπέμπει στο κοινωνικό δικαίωμα καθολικής κάλυψης στο πλαίσιο ενός δημόσιου αναδιανεμητικού συστήματος επί τη βάσει των αρχών της αλληλεγγύης και της ανταποδοτικότητας.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Το έλλειμμα δημοκρατικής νομιμοποίησης που περιγράφουν οι όροι «μεταπολιτική» και «μεταδημοκρατία» (αντιπολιτική και αντιδημοκρατία κατ’ ουσίαν) έγκειται στην άνευ όρων εκχώρηση της άσκησης της πολιτικής είτε σε μηχανικούς της εξουσίας και ειδικούς είτε σε ανέλεγκτα οικονομικά και πολιτικά κέντρα που ασκούν εξουσία ερήμην των πολιτών. Η καθιέρωση του θεσμού του δημοψηφίσματος δια της τροποποίησης της παρ 2 του άρθρου 44 δεν εμφορείται από μια νοσταλγία για την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία και τις νεωτερικές αναβιώσεις της. Δεν αποπειράται να υποκαταστήσει την αντιπροσωπευτική εντολή που κατοχυρώνουν όλα τα σύγχρονα συντάγματα αλλά να την ενισχύσει. Διότι στην παρούσα αντιπολιτική συνθήκη που η πολιτική εκφυλίζεται σε υποχείριο της οικονομίας και κέντρων που λειτουργούν πέραν και έξω από τη βούληση του πολίτη, η δημόσια σφαίρα συνακόλουθα έχει εκφυλιστεί σε χαλκείο προπαγάνδας, παραπολιτικής, fake news και τιτιβισμάτων εν είδει κραυγών και αφορισμών. Το vox populi vox dei, η γενική βούληση που μολονότι, κατά Ρουσώ, είναι ορθή αλλά ενίοτε πλανάται, ενδεχομένως να αποφασίζει εν θυμώ και όχι με την δύναμη του καλύτερου επιχειρήματος. Τα δημοψηφίσματα δίνοντας φωνή και ρόλο σε ένα παροπλισμένο και απελπισμένο πολίτη εκπαιδεύουν στην συμμετοχική δημοκρατία και στη δημόσια διαβούλευση. Εκπαιδεύουν στα επιχείρημα και στην ορθή χρήση του λόγου και συνεπώς ισχυροποιούν τη δημοκρατία.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Έρχομαι στο περίφημο άρθρο 86, στην αναθεώρηση του οποίου οφείλουμε όλοι να συμφωνήσουμε.

Η «επιδημία» σκανδάλων που ενέσκηψε και αποτέλεσε μια από τις εγχώριες αιτίες της ελληνικής τραγωδίας, που εξαέρωσε ένα τέταρτο του εθνικού πλούτου, καταδίκασε στη φτώχεια την ελληνική κοινωνία και υποθήκευσε το μέλλον των νεότερων γενεών, συνιστά μια αντεστραμμένη -αν όχι «διεστραμμένη»- ανάγνωση του αόρατου χεριού.
Αν το «θαυματοποιό» αόρατο χέρι της οικονομίας, κατά Smith, μεταμορφώνει το ιδιωτικό συμφέρον σε δημόσιο αγαθό, το ορατό χέρι του συστήματος παρεισφρέει στον δημόσιο βίο, μετατρέποντας κρατικές λειτουργίες και δημόσια αξιώματα σε θύλακες διαφθοράς και μέσα εξυπηρέτησης ιδιωτικών συμφερόντων.

Κλείνω με τη ρύθμιση του άρθρου 3 όπου στη χώρα μας που ουδέποτε είχε αντικληρικαλιστική παράδοση, ουδέποτε εμβαπτίστηκε στα νάματα του Διαφωτισμού και τα προτάγματα της νεωτερικότητας εισάγονταν, στη χώρα μας που αναβιώνει την εθνικοφροσύνη εσχάτως και το έθνος δεν ορίζεται ως κοινότητα που μετέχει σε κοινές αξίες ή το έθνος των πολιτών που μας κληροδότησαν ο μακρύς 18ος αιώνας και οι μεγάλες επαναστάσεις που γέννησαν τα πρώτα νεωτερικά συντάγματα αλλά ως το όμαιμον, το ομόθρησκον και ομόγλωσσον εις το όνομα του οποίου διαπράχθηκαν εγκλήματα και αποκλεισμοί, διχάστηκαν κοινωνίες και επωάστηκε το αυγό του φιδιού. Ας ολοκληρώσει η διαδικασία της αναθεώρησης ό,τι άφησε ημιτελές ο Διαφωτισμός που μας προσπέρασε. Ας καθιερωθεί η διακριτότητα εκκλησίας και Πολιτείας και ας θεσπίσουμε έστω τώρα μια πολιτεία ουδετερόθρησκη όπου θα ισχύει τα του καίσαρος τω καίσαρι, τα του θεού τω θεώ και δεν θα παρατηρείται το φαινόμενο ενός θρησκευόμενου κράτους και ενός κλήρου που πολιτικολογεί και παρεμβαίνει είτε στο περιεχόμενο μαθημάτων είτε στην εξωτερική πολιτική.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Σε κλίμα συναίνεσης, αμοιβαίου σεβασμού κι εμπιστοσύνης όπως επιτάσσουν οι κανόνες της δημοκρατίας, ας τολμήσουμε να κάνουμε κάποια βήματα διαφωτισμού με φόντο όχι τη μικρή αλλά τη μεγάλη εικόνα που δεν είναι ευοίωνη.

Η Ευρώπη γερνάει ανεπιτυχώς. Έχει ήδη απωλέσει ένα μέλος της, απειλείται και με άλλους ακρωτηριασμούς και αποφάσισε να κατεβάσει τον διακόπτη των Φώτων και να βυθιστεί σε ένα ατέλειωτο σκοτάδι. Την πολιτική υπεραξία της κρίσης, της κατεδάφισης του κοινωνικού κράτους, του ελλείμματος δημοκρατίας, προσπαθούν να αποσπάσουν η ακροδεξιά και τα νεοφασιστικά μορφώματα. Το έλλειμμα της δημοκρατίας που γεννά η προτεραιότητα της οικονομίας έναντι της πολιτικής, η θέαση των αγορών ως μετανεωτερικής ειμαρμένης που επικρέμαται πάνω από τα κεφάλια μας ορίζοντας τις ζωές μας αλλά και η λήψη αποφάσεων ερήμην των πολιτών στα παραθεσμικά κονκλάβια δεν θεραπεύεται με άρση της δημοκρατίας. Δεν θα ιανθεί από εθνικιστικές περιχαρακώσεις και κραυγές που ορθώνουν τείχη αλλά με περισσότερη δημοκρατία.

Ευχαριστώ πολύ.