«Στο σημερινό, εξαιρετικά δυσμενές, διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον και εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης χρειάζεται μια νέα ώθηση».

Στο σημερινό, εξαιρετικά δυσμενές, διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον και εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης χρειάζεται μια νέα ώθηση. Αυτό επισημαίνει, μεταξύ άλλων στη δήλωσή του ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σπινέλι Γκρουπ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Δημήτρης Παπαδημούλης με αφορμή την 9η Μαΐου που έχει καθιερωθεί ως η Ημέρα της Ευρώπης.

Πριν από 70 χρόνια, στις 9 Μαΐου 1950, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ρόμπερ Σουμάν, παρουσίασε τη διακήρυξη – που φέρει το όνομά του “Διακήρυξη Σουμάν” – με την οποία πρότεινε τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), τα μέλη της οποίας θα διαχειρίζονταν από κοινού την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα. Η ΕΚΑΧ, της οποίας ιδρυτικά μέλη ήταν η Γαλλία, η Δυτική Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, ήταν ο πρώτος από μια σειρά υπερεθνικών ευρωπαϊκών θεσμών που τελικά μετεξελίχθηκαν στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση.

«Η Ένωση πρέπει να είναι ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά όλα τα ζητήματα εκείνα που υπερβαίνουν, πλέον, τη δυνατότητα των κρατών μελών να τα επιλύσουν μόνα τους», τονίζει ο Δημήτρης Παπαδημούλης και σε αυτό το πλαίσιο, «η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και του ευρωπαϊκού επιπέδου διακυβέρνησης θα πρέπει να επανεξεταστεί, ιδίως στους τομείς της δημόσιας υγείας, του ενεργειακού εφοδιασμού, και της εφαρμογής ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου και μετανάστευσης».

Επιπλέον, ο Δημήτρης Παπαδημούλης υπογραμμίζει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει αφενός «να συζητήσει επειγόντως κεντρικά πολιτικά ζητήματα για το μέλλον της, όπως το κράτος δικαίου, την περιφερειακή και κοινωνική απόκλιση, την κλιματική αλλαγή και την προστασία του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και την προστασία ευάλωτων ομάδων, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης» αφετέρου «να χρησιμοποιήσει τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιονομική της ικανότητα για να επενδύσει σε δημόσια αγαθά κοινής αξίας για όλους τους πολίτες της, συμπεριλαμβανομένων της εκπαίδευσης, της επιστημονικής έρευνας και των νέων τεχνολογιών».

Αναφερόμενος τέλος στην κατ᾽ αρχήν συμφωνία για τη Σύγκληση μιας μεγάλης Συνδιάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δηλώνει πως όποτε το επιτρέψουν οι συνθήκες, «η Συνδιάσκεψη θα πρέπει να σηματοδοτήσει την έναρξη ενός πραγματικού διαλόγου με τους πολίτες, αποδεικνύοντας ότι μια πιο δημοκρατική και δίκαιη Ένωση για όλους είναι δυνατή».

Ακολουθεί ολόκληρη η δήλωση του Δημήτρη Παπαδημούλη, Αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σπινέλι Γκρουπ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με αφορμή την Ημέρα της Ευρώπης

Πριν από 70 χρόνια, ο Ρόμπερ Σουμάν και ο Ζαν Μονέ γέννησαν αυτό που επρόκειτο να γίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πρότασή τους να ενώσουν τις βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα της Γαλλίας και της Γερμανίας ήταν ριζοσπαστική. Ο συγχρονισμός ήταν σωστός και η μέθοδός τους ήταν έξυπνη. Το σχέδιό τους μπόρεσε να γίνει πράξη και η αποστολή τους είχε ομοσπονδιακό χαρακτήρα.
Ο Σούμαν προειδοποιούσε ότι «η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί μονομιάς, ή σύμφωνα με ένα ενιαίο σχέδιο. Θα οικοδομηθεί μέσω συγκεκριμένων επιτευγμάτων, τα οποία πρώτα απ᾽ όλα θα δημιουργούν μία de facto αλληλεγγύη». Όπως ανέφερε ο Μονέ, μόνο μία υπερεθνική διακυβέρνηση θα έκανε πραγματικότητα το πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των έξι κρατών μελών και των πολιτών τους.
Με τα χρόνια, η μέθοδος του Μονέ εξελίχθηκε, νέοι θεσμοί έχουν αναπτυχθεί και πολλά ακόμα κράτη έχουν προσχωρήσει στην Ένωση. Ωστόσο, και ενώ τα επιτεύγματα της ΕΕ δεν πρέπει να υποτιμηθούν, η ΕΕ έχει προσπαθήσει να διατηρήσει έναν ρυθμό ολοκλήρωσης ανταποκρινόμενη στις φιλοδοξίες των ιδρυτών πατέρων της. Πάρα πολλοί ευρωπαίοι πολιτικοί δελεάζονται από τον εθνικισμό, και ορισμένα κράτη μέλη αμφισβητούν ακόμη και το Κράτος Δικαίου της ΕΕ. Υπό αυτές τις συνθήκες, έχει αποδειχτεί ότι είναι αδύνατο η Ένωση να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της.
Σήμερα, η πανδημία του κορονοϊού πέραν των χιλιάδων θυμάτων, οδηγεί σε τεράστια κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, επιδεινώνοντας την οικονομική αστάθεια και τις πολιτικές διαιρέσεις, αναδεικνύοντας την συνταγματική αδυναμία της Ένωσης. Σε ένα δύσκολο διεθνές περιβάλλον, όπου ο αυταρχισμός και οι ακροδεξιές δυνάμεις ακμάζουν σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μαθαίνοντας από τα λάθη της, χρειάζεται μια νέα ώθηση, η οποία θα πρέπει να συμβαδίζει με το πνεύμα της Διακήρυξης του Σουμἀν.
Συνδιάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης

Έχει συμφωνηθεί κατ᾽ αρχήν να συγκληθεί μια μεγάλη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, στην οποία θα συμμετέχουν τα θεσμικά όργανα αντιπροσώπευσης, συμβουλευτικοί φορείς, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και πολίτες. Ελπίζουμε ότι η Διάσκεψη αυτή θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο του 2020. Προτρέπουμε να επιταχυνθούν οι συζητήσεις μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων για την προετοιμασία και τη διοργάνωση της Διάσκεψης με βάση την πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Καλούμε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να προσδιορίσει άμεσα τη θέση του – ωστόσο, μία αποτυχία από την πλευρά του Συμβουλίου να το πράξει, δεν θα πρέπει να εμποδίσει τη Διάσκεψη από το να ξεκινήσει το έργο της.
Το Σπινέλι Γκρουπ προτείνει το πεδίο της Διάσκεψης να είναι ευρύ και η εντολή που θα πρέπει να λάβει η Διάσκεψη να αφορά μεταρρυθμίσεις. Η Διάσκεψη θα πρέπει να έχει ως γενικό σκοπό της να εξοπλίσει την Ένωση, προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει καλύτερα τις σύγχρονες και τις προβλεπόμενες μελλοντικά προκλήσεις, να μιλήσει και να ενεργήσει με μία ενιαία φωνή, όπου κριθεί απαραίτητο.
Η ατζέντα της Διάσκεψης πρέπει να περιλαμβάνει τόσο μία κριτική αξιολόγηση της ισορροπίας αρμοδιοτήτων μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών, όσο και μία διεξοδική επανεξέταση της ισορροπίας εξουσιών μεταξύ των θεσμικών οργάνων. Ορισμένες από τις προτάσεις για μεταρρυθμίσεις μπορούν να επιτευχθούν εντός του πλαισίου που προσφέρει η υπάρχουσα πυξίδα που είναι η Συνθήκη της Λισαβόνας. Κάποιες άλλες θα οδηγήσουν σε αλλαγή της Συνθήκης.
Ισορροπία αρμοδιοτήτων

Η Ένωση πρέπει να είναι ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά όλα τα ζητήματα εκείνα που υπερβαίνουν πλέον τη δυνατότητα των κρατών μελών να τα επιλύσουν μόνα τους. Η ομοσπονδιακή αρχή της επικουρικότητας πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως σε όλο το φάσμα της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η οικοδόμηση μιας ζωντανής, φιλελεύθερης δημοκρατίας, μιας δίκαιης και ανθεκτικής ευρωπαϊκής κοινωνίας και μιας βιώσιμης οικονομίας. Σε αυτό το πλαίσιο η Ένωση θα πρέπει να συζητήσει επειγόντως κεντρικά πολιτικά ζητήματα για το μέλλον της Ευρώπης που οραματιζόμαστε, όπως το κράτος δικαίου, την περιφερειακή και κοινωνική απόκλιση, την κλιματική αλλαγή και την προστασία του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, την προστασία ευάλωτων ομάδων, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης.
Η Ένωση δεν μπορεί να διαιρείται μόνιμα σε χώρες καθαρούς λήπτες και σε χώρες καθαρούς συνεισφέροντες σε ό,τι αφορά τον προϋπολογισμό. Κάτι τέτοιο απαιτεί οι “πραγματικοί ίδιοι πόροι”, δηλαδή το ομοσπονδιακό στοιχείο του προϋπολογισμού, να επεκταθούν σταδιακά ως ποσοστό επί του συνόλου. Η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιονομική της ικανότητα για να επενδύσει σε δημόσια αγαθά κοινής αξίας για όλους τους πολίτες της, συμπεριλαμβανομένων της εκπαίδευσης, της επιστημονικής έρευνας, των νέων τεχνολογιών και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.
Η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και του ευρωπαϊκού επιπέδου διακυβέρνησης θα πρέπει να επανεξεταστεί, ιδίως στους τομείς της δημόσιας υγείας, του ενεργειακού εφοδιασμού, και της εφαρμογής ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου και μετανάστευσης. Η εποπτεία των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών πρέπει να ενισχυθεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η ενιαία αγορά χρειάζεται ενοποίηση στους τομείς των υπηρεσιών και της φορολογικής πολιτικής.
Ισορροπία εξουσιών

Η ενίσχυση της αρμοδιότητας της Ένωσης απαιτεί ενίσχυση της διακυβέρνησής της. Η εκτελεστική εξουσία χρειάζεται να επικεντρωθεί σε μια απλοποιημένη Επιτροπή, η οποία θα είναι πλήρως υπόλογη στο διμερές νομοθετικό σώμα του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Είναι επείγουσα η ενίσχυση της κοινοτικής μεθόδου έναντι της διακυβερνητικής.
Η εξάρτηση στην ομοφωνία στο Συμβούλιο πρέπει να αντικατασταθεί από μία μεγαλύτερη χρήση της πλειοψηφίας και, όπου είναι απαραίτητο, της ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ μιας ομάδας κρατών μελών που εργάζονται για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να αποκτήσει το δικαίωμα της συναπόφασης μαζί με το Συμβούλιο για την αύξηση των εσόδων.
Ενόψει των εκλογών του 2024, απαιτείται μία έγκαιρη μεταρρύθμιση για να διασφαλίσουμε ότι ένα μέρος των ευρωβουλευτών θα εκλεγεί σε μια πανευρωπαϊκή εκλογική περιφέρεια από διακρατικούς καταλόγους μεταξύ συναγωνιζόμενων ομοσπονδιακών πολιτικών κομμάτων. Η διαδικασία του Spitzenkandidat ή «κορυφαίου υποψηφίου» πρέπει να εφαρμοστεί, αφού αναπτυχθεί περαιτέρω.
Επανεκκίνηση

Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης είναι μία ευκαιρία για να επανεκκινήσει η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σύμφωνα με τις ομοσπονδιακές αρχές, όπως αυτές για πρώτη φορά προβλέπονταν στη Διακήρυξη του Σούμαν. Οι ευρωπαίοι του 21ου αιώνα αξίζουν να ζήσουν σε μία καλά διοικούμενη, με επαρκείς πόρους και ενωμένη, δημοκρατική πολιτεία. Η Διάσκεψη θα πρέπει να σηματοδοτήσει την έναρξη ενός πραγματικού διαλόγου με τους πολίτες, αποδεικνύοντας ότι μια πιο δημοκρατική και δίκαιη Ένωση για όλους είναι δυνατή.
Ως συμβολή στο έργο της Διάσκεψης, το Σπινέλι Γκρουπ δηλώνει έτοιμο να επεξεργαστεί τις προτάσεις του για μία ευρωπαϊκή ομοσπονδία.