Άρθρο της Βουλευτή Δυτικής Αθήνας και Αν. Τομεάρχη Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ, Χαράς Καφαντάρη, στην Εφημερίδα ΑΥΓΗ

ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Η διεθνής κοινότητα, μετά την λαίλαπα του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και την δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, προσπαθεί να παρέμβει στην διευθέτηση ζητημάτων παγκόσμιου ενδιαφέροντος.  Με την αξιοποίηση των διεθνών οργανισμών, που εντωμεταξύ ιδρύθηκαν, και την δράση της παγκόσμιας κοινότητας, παρεμβαίνουν ειρηνικά, τις περισσότερες φορές, προωθώντας λύσεις σε κοινωνικά ζητήματα και τομείς, όπως η καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας, την μείωση των θυμάτων από σοβαρές ασθένειες και την ειρηνική διευθέτηση θεμάτων εθνικής κυριαρχίας.

Η επιβολή εθνικής κυριαρχίας στις θάλασσες του πλανήτη, ήταν από τα πιο σημαντικά θέματα. Μακρά η προσπάθεια για την επίτευξη συμφωνίας, με προσπάθειες που κράτησαν πάνω από είκοσι χρόνια. Οι προσπάθειες ευοδώθηκαν με την Διεθνή σύμβαση για το Δίκαιο των Θαλασσών, γνωστή και σαν το σύμφωνο του «Μοντέγκο Μπέι»  υπογράφηκε στην τελική του μορφή, το  1982. Πάνω από 160 χώρες συνυπέγραψαν την σχετική σύμβαση,  η οποία άρχισε την επίσημη εφαρμογή της , μόλις το 1994, μετά την επικύρωση από τον εξηκοστό κράτος/μέλος. Βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι, η γειτονική μας χώρα, η Τουρκία,  δεν έχει υπογράψει την σύμβαση, αναγνωρίζοντάς τη  defacto με την εφαρμογή της,  στη Μαύρη Θάλασσα.

Το Δίκαιο της Θάλασσας,UNCLOS, καθορίζει τα δικαιώματα των παράκτιων κρατών, σε περιοχές πέραν της κυριαρχίας των χωρικών υδάτων , αναγνωρίζει τις ζώνες επιρροής κάθε κράτους και αποσαφηνίζει τα δικαιώματα αποκλειστικής εκμετάλλευσης. Οι λεπτομέρειες της συνθήκης είναι σαφείς και δεν χωρούν αμφισβητήσεις, για το πώς χαράσσονται οι γραμμές βάσης, απ’ όπου μετρώνται όλες οι αποστάσεις και το εύρος των ζωνών, όπως τα χωρικά ύδατα, η συνορεύουσα ζώνη, και  καθορίζονται όλες οι δραστηριότητες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των πόρων της θαλάσσιας περιοχής. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, το Δίκαιο των Θαλασσών δεν πρέπει να συγχέεται με τις διατάξεις για την ναυσιπλοΐα και το ναυτικό δίκαιο, ενώ προβλέπει και τη λειτουργία διεθνούς δικαστηρίου για την επίλυση διαφορών, που μπορεί να προκύψουν, με έδρα το Αμβούργο.

H σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τις θάλασσες θέτει κανόνες, όχι μόνο για τις σχέσεις μεταξύ των κρατών και καθορισμού των ορίων δικαιοδοσίας και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, αλλά, είναι χαρακτηριστικό ότι προωθεί την περιφερειακή και διεθνή συνεργασία σε όλους τους τομείς. Άρθρα προβλέπουν την ανάγκη της ελεύθερης πρόσβασης στην ναυσιπλοΐα, την παροχή βοήθειας και διάσωσης στον θαλάσσιο χώρο, την ελεύθερη πόντιση ηλεκτρικών καλωδίων, ή καλωδίων μεταφοράς δεδομένων. και αγωγών. Τα πιο σημαντικά στοιχεία που εισάγονται είναι το «κυριαρχικό δικαίωμα των κρατών για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων» (άρθρο 193), απαγορεύοντας την άνευ αδείας έρευνα από άλλα κράτη και η αρχή ότι, «η θαλάσσια περιοχή και οι πόροι της είναι κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας» και δεν πρέπει να σπαταλώνται αλόγιστα.

Η σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας εκτός από τα δικαιώματα, επιβάλλει, εξίσου σημαντικές, υποχρεώσεις. Οι κυριότερες υποχρεώσεις είναι η προστασία της ναυσιπλοΐας, με τον καθορισμό διαδρομών ελεύθερης ναυσιπλοΐας ακόμα και σε στενούς διόδους. Όμως η σημαντικότερη υποχρέωση του παράκτιου κράτους είναι η ανάγκη προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της καλής κατάστασης  των ιχθυαποθεμάτων.

Μεγάλο μέρος της σύμβασης αποτελείται από άρθρα για την υποχρέωση προστασίας του περιβάλλοντος. Η γενική παραδοχή του όλου κειμένου της σύμβασης είναι η αποδοχή του όρου της πρόληψης, έναντι των πιθανών κινδύνων. Άρθρα της σύμβασης προβλέπουν την πρόληψη, περιορισμό και έλεγχο της ρύπανσης, από πλοία, από παράνομες απορρίψεις ακόμα και από την ξηρά, αλλά και από πηγές ρύπανσης στην ατμόσφαιρα, η τις δραστηριότητες εκμετάλλευσης φυσικών πόρων. Ουσιαστικό στοιχείο είναι η διατήρηση των ζώντων πόρων, η λήψη μέτρων για την ουσιαστική προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, μελέτη και η εκτίμηση των κινδύνων που το απειλούν. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για την προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών, δελφινιών, φαλαινών και άλλων κητωδών, πράγμα που γίνεται ιδιαίτερα επίκαιρο, μετά την πρόσφατη, σπάνια είναι αλήθεια, εμφάνιση  φάλαινας  φυσητήρα, στα ανοικτά των ακτών της Μάνης.

Οι πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης με την επικύρωση των συμβάσεων για υποθαλάσσια εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο και Δυτικά της Κρήτης, η επικύρωση της σύμβασης για τον υδράργυρο, μετά από προτροπή μας, η επικύρωση των συμβάσεων για τον αγωγό EastMed και ο καθορισμός ΑΟΖ με Ιταλία και Αίγυπτο, καταστούν αδήριτη ανάγκη την επικύρωση αριθμού διεθνών συμβάσεων και πρωτοκόλλων, που μέχρι σήμερα δεν έχουν επικυρωθεί. Η ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της οδηγίας 30/2013, με τον Νόμο 4409/2016, δεν αρκεί, αλλά πρέπει να επικυρωθούν ορισμένες προσθήκες στο πρωτόκολλο της Βαρκελώνης για τις υπεράκτιες δραστηριότητες, για τις προστατευόμενες περιοχές, τη βιοποικιλότητα και την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών.