Εισήγηση Κυριακής Μάλαμα στο σχέδιο νόμου “Κύρωση της σύμβασης δωρεάς μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία «Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», ως δωρεοδόχων, και των Σπυρίδωνα Ι. Λάτση και Ντόροθυ συζ. Σ. Λάτση, ως δωρητών, σχετικά με τη χρηματοδότηση, εκ μέρους των δωρητών, της εκπόνησης μελετών για την αναβάθμιση και επέκταση του κτιρίου που στεγάζει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο”. Διαρκής Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων. 25.5.2024

Κυρίες και κύριοι βουλευτές, η σύμβαση της δωρεάς για τις μελέτες της επέκτασης του αρχαιολογικού μουσείου της Αθήνας που έχουμε μπροστά μας, θα πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά και σε ότι αφορά το κείμενο καθαυτό, αλλά και ως προς την διαδικασία που προηγήθηκε, μέχρι να φτάσουμε στο σημείο που είμαστε σήμερα.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θα πρέπει να το πούμε αυτό, αποτελεί το μοναδικό μουσείο παγκοσμίως στο είδος του. Δεν το λέμε εμείς, αυθαίρετα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείου του κόσμου, στην κοιτίδα του αρχαίου πολιτισμού στην Αθήνα.

Το οικόπεδο, στο οποίο βρίσκεται το κτίριο του αρχαιολογικού μουσείου δωρήθηκε από την Ελένη Τοσίτσα ενώ το ίδιο το κτίριο χτίστηκε και με χρήματα δωρητών, όπως των ευεργετών Νικολάου και Δημητρίου Βερναρδάκη.

Η επέκταση του αρχαιολογικού μουσείου, επίσης, δεν είναι σημερινή ιδέα. Όσο κι αν επεκταθεί, άλλωστε, το εθνικό αρχαιολογικό μουσείο, ποτέ δεν θα είναι αρκετά μεγάλο για να χωρέσει τον αστείρευτο μνημειακό πλούτο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.

Υπήρξαν ιδέες σε σχέση με την επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, από τον Νικόλαο Καλτσά, διευθυντή του μουσείου, υπήρξαν ιδέες για την προέκτασή του, όχι από την πλευρά της Πατησίων, αλλά από την πλευρά της Μπουμπουλίνας, ιδέες και σκέψεις, οι οποίες απασχόλησαν κατά καιρούς το δημόσιο διάλογο.

Κι ερχόμαστε στο σήμερα. Τον Δεκέμβριο του 2020, το Ίδρυμα Νιάρχος χρηματοδοτεί την “Προμελέτη Σκοπιμότητας ανάπλασης του Μουσείου και του περιβάλλοντος χώρου”.

Ένα χρόνο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2021 χρηματοδοτείται από την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Οικογένεια Νικολάου Σ. Λαιμού ΑΜΚΕ» με 650.000 ευρώ, η «εκπόνηση της µελέτης αρχιτεκτονικού προσχεδίου αναβάθμισης, ανάδειξης και υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου».

Στη συνέχεια αυτής της χορηγίας αποφασίζει η κυρία Υπουργός Πολιτισμού να διοργανώσει διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, με συμμετοχή 10, αποκλειστικά ξένων αρχιτεκτονικών γραφείων, τα οποία θα συνεπικουρούνταν από ελληνικά γραφεία, σε δεύτερο ρόλο.

Κι εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Η διαδικασία χαρακτηρίζεται από αδιαφάνεια κι έχουμε μπροστά μας προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όχι για την αρχιτεκτονική ιδέα που επιλέχθηκε, αλλά για την διαδικασία καθαυτή.

Η εξέταση του θέματος από το ΣτΕ αναμένεται για το Φθινόπωρο, κι ενδέχεται να τινάξει στον αέρα όλη την διαδικασία, αλλά και την δωρεά που έχουμε σήμερα στα χέρια μας. Το λέμε αυτό για να το έχουμε όλοι υπόψη μας.

Επίσης, ένα στοιχείο σύγκρισης που έχει το ενδιαφέρον του είναι ότι στην αρχική φάση του διαγωνισμού για το νέο μουσείο της Ακρόπολης είχαν κατατεθεί πάνω από 400 συμμετοχές. Εδώ είχαμε έναν κλειστό διαγωνισμό με 10 συμμετέχοντες, από επιλογή της κυβέρνησης, ενδεχομένως κι από επιλογή της κυρίας Μαρέβα Μητσοτάκη, η οποία κατά δήλωση της οραματίζεται το συγκεκριμένο σχέδιο, με τον τρόπο που το οραματίζετα, εδώ και τουλάχιστον 7 χρόνια.

Η αρχιτεκτονική ιδέα που προκρίθηκε είναι η βέλτιστη; Εμείς δεν μπορούμε να εκφράσουμε άποψη από τις 13 φωτορεαλιστικές μακέτες. Αυτό θα είναι και το αντικείμενο της μελετητικής δουλειάς που έχει μπροστά του το Υπουργείο Πολιτισμού και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Τίθεται, βέβαια εδώ ένα ερώτημα, αν ο αρχιτεκτονικός αυτός διαγωνισμός διενεργήθηκε λαμβάνοντας υπόψη του συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές που τέθηκαν ή που δεν τέθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.

Δηλαδή, με άλλα λόγια, αν η αρχιτεκτονική αυτή ιδέα συμβαδίζει με το πλαίσιο του αρχαιολογικού νόμου, αλλά κι αυτό επίσης θα κριθεί στην μελετητική διαδικασία εκ νέου.

Υπάρχει, επίσης, ένα πρακτικό και ρεαλιστικό ερώτημα σε σχέση με την σύμβαση. Η σύμβαση κάνει λόγο για ένα πολύ σφιχτό χρονοδιάγραμμα 36 μηνών, το οποίο αν επεκταθεί για πάνω από έναν χρόνο, ο δωρητής δικαιούται να αποσύρει την δωρεά του.

Ενδεικτικά να πούμε ότι η αντίστοιχη φάση για το νέο Μουσείο της Ακρόπολης διήρκησε πάνω από 6 χρόνια.

Άρα, λοιπόν, υπάρχει ένα οριακό μελετητικό χρονοδιάγραμμα, έχουμε μπροστά μας μια διαδικασία στο Συμβούλιο της Επικρατείας, κι όλα αυτά δημιουργούν μια σειρά από αβεβαιότητες.

Τίθενται, όμως και κάποια ακόμα διαχειριστικά ερωτήματα. Ο αρχαιολογικός νόμος, σαφώς, επιτρέπει τις χρηματικές δωρεές σε μουσεία, αλλά μέσα από μη κερδοσκοπικά νομικά πρόσωπα.

Εδώ η δωρεά αφορά δύο φυσικά πρόσωπα και κατ’ επέκταση, βλέπουμε και και σειρά από προβλέψεις που δεν συνηθίζονται, όπως ότι για παράδειγμα τα τιμολόγια θα κόβονται στο όνομα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και θα πληρώνονται από τα φυσικά πρόσωπα. Δεν είναι το μείζον στη σύμβαση, όμως το επισημαίνουμε.

Επίσης, μας φαίνεται ασυνήθιστο το γεγονός ότι στη σύμβαση ορίζεται μια επιτροπή παρακολούθησης των διαδικασιών, από υπαλλήλους του Υπουργείου Πολιτισμού, οι οποίοι αναφέρονται ονομαστικά.

Δεν είθισται αυτό, διότι αν υποθέσουμε ότι κάποιος από αυτούς τους υπαλλήλους κωλύεται για λόγους ανωτέρας βίας, τότε τι θα συμβεί;

Αν χρειαστεί να αντικατασταθεί τι θα πρέπει να γίνει; Θα πρέπει να γίνει τροποποίηση της σύμβασης για ένα τέτοιο διαδικαστικό θέμα και να ξαναέρθει το ζήτημα στη Βουλή για κύρωση;

Σε ότι αφορά τώρα την ίδια την δωρεά, θεωρούμε θετικό στοιχείο ότι τα πνευματικά δικαιώματα των μελετών θα είναι ιδιοκτησία του ελληνικού δημοσίου.

Ως προς το θέμα της ονομασίας θα ήταν καλό να ήταν αποτέλεσμα συναινετικής επιλογής, με το Υπουργείο Πολιτισμού.

Εδώ, επίσης, και πρέπει να το πούμε αυτό αντιγράφουμε παραδόσεις δωρητών μουσείων άλλων χωρών, με την ονοματοδοσία αιθουσών, δεν υπάρχει στη δική μας μουσειακή παράδοση.

Θέτουμε, λοιπόν, μια σειρά από ερωτήματα, στα οποία αναμένουμε τις απαντήσεις του Υπουργείου, για να αποσαφηνιστούν και μια σειρά από αβεβαιότητες.

Κι επίσης παραμένει το θέμα της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί μιας διαδικασίας αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, που δεν αφορά το αντικείμενο της παρούσας σύμβασης, αλλά η οποία εξελίχθηκε με λάθος τρόπο, με αποκλειστική ευθύνη της ίδιας της κυβέρνησης, με κίνδυνο να συμπαρασύρει και την ίδια την δωρεά.

Εμείς, λοιπόν, θέλουμε να ακούσουμε τις εξηγήσεις της κυρίας Υπουργού, τις οποίες θα λάβουμε υπόψη μας στην τελική τοποθέτηση μας, επί της παρούσας κύρωσης στην Ολομέλεια.

Σας ευχαριστώ.