Σκοπός του κειμένου αυτού είναι να συμβάλει στον προβληματισμό που αφορά στην σχέση κυβέρνησης / κόμματος, όχι τόσο μέσα από την αναφορές σε γενικές διατυπώσεις («το κόμμα στηρίζει και ελέγχει το κυβερνητικό έργο», «συμβάλλει στην διαμόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής», «διατηρώντας την πολιτική και οργανωτική αυτονομία του» κλπ), αναφορές που άλλωστε είναι κοινά αποδεκτές και υπάρχουν σε πολλά σημεία τou προσυνεδριακού κειμένου θέσεων, αλλά κυρίως μέσα από προτάσεις «τεχνικής», προκειμένου οι γενικές αυτές διατυπώσεις να αποτυπώνονται έμπρακτα στην καθημερινότητα του κόμματος.

Ο υπότιτλος του κειμένου αυτού υπαινίσσεται την άποψη των συντακτών του: αν θεωρήσουμε ότι το ένα μέλος του ζεύγους «κυβέρνηση – κόμμα» (η κυβέρνηση) ισοδυναμεί με τα Υπουργεία, το άλλο σκέλος του ζεύγους (κόμμα), ισοδυναμεί με τα αντίστοιχα τμήματα της ΚΕ. Με άλλα λόγια, προκειμένου να οδηγηθούμε στην έμπρακτη αναζήτηση των μορφών εκείνων που θα εμπεδώνουν τις γενικές διατυπώσεις και θα τους δίνουν συγκεκριμένο περιεχόμενο (στήριξη, έλεγχος, συμβολή, αυτονομία), το επίπεδο αναζήτησης και εφαρμογής, είναι το επίπεδο «Υπουργείο- τμήμα ΚΕ».

Η παραπάνω παραδοχή υπαγορεύει στα κομματικά όργανα μια σειρά από προβληματισμούς και κινήσεις θεσμικού ή άτυπου χαρακτήρα που αφορούν σε όλους παράγοντες του «δεύτερου σκέλους της εξίσωσης».

α) Ας δούμε λοιπόν αρχικά τον παράγοντα «τμήματα της ΚΕ».

Το ερώτημα που πρέπει εδώ να απαντηθεί είναι αν η υπάρχουσα συγκρότηση των τμημάτων σε αντιστοιχία με συγκεκριμένα θεματικά αντικείμενα, πρέπει να παραμείνει η ίδια ή να τροποποιηθεί. Από μια πρώτη ανάγνωση, φαίνεται ότι σε γενικές γραμμές η υπάρχουσα κατανομή θεματικών αντικειμένων (25) είναι ικανοποιητική και αντιστοιχεί στην κατανομή της Κυβέρνησης σε Υπουργεία ή των Υπουργείων σε υφυπουργεία, γεν. γραμματείες κλπ.- με άλλα λόγια δηλ. η κατανομή των τμημάτων της ΚΕ του κόμματος αντιστοιχεί με τα πεδία άσκησης πολιτικής, πράγμα που είναι και το ζητούμενο. Συζήτηση ίσως θα μπορούσε να γίνει για κάποιες επιμέρους περιπτώσεις: πχ αν το τμήμα ΑμΕΑ θα μπορούσε να διευρύνει το περιεχόμενο του θεματικού του αντικειμένου και να γίνει «τμήμα προνοιακής πολιτικής» ή «τμήμα πρόνοιας και αλληλεγγύης». Επανεξέταση ίσως χρειάζεται το αντικείμενο «μεταναστευτική πολιτική» (θα παραμείνει ως θεματική ενότητα του τμήματος δικαιωμάτων ή θα αποτελέσει αντικείμενο ξεχωριστού τμήματος;).

● Δεν θα σταθούμε ιδιαίτερα σε ζητήματα συνεργασίας (κοινών συνεδριάσεων των γραμματειών τους) ανάμεσα σε τμήματα με επικαλυπτόμενα αντικείμενα, γιατί αυτό ήδη προβλέπεται ως διαδικασία από το καταστατικό, θα επισημάνουμε όμως την ανάγκη για αναζήτηση μορφών μονιμότερου συντονισμού ανάμεσα σε τμήματα που τα θεματικά τους αντικείμενα έχουν άμεση συσχέτιση (πχ τμήμα αυτοδιοίκησης και τμήμα αναπτυξιακού σχεδιασμού ή τμήμα αναπτυξιακού σχεδιασμού και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τμήμα ενέργειας και τμήμα περιβάλλοντος κλπ) .

[Το αντικείμενο του τμήματος εργατικής πολιτικής, στον βαθμό που ενσωματώνει ζητήματα κομματικής παρέμβασης/παρουσίας στο συνδικαλιστικό κίνημα, απαιτεί ξεχωριστή συζήτηση που θα αναζητήσει απαντήσεις σε πολλά επίπεδα, όπως πχ σε ποιον – ή ποιους- ανήκει η κομματική χρέωση / ευθύνη για την κεντρική συνδικαλιστική έκφραση, αν υπάρχουν ή όχι σε τοπικό επίπεδο κομματικές ομάδες χρεωμένες με την συνδικαλιστική παρουσία (αν υπάρχει δηλ. τοπική δικτύωση του τμήματος εργατικής πολιτικής), αν υπάρχει παραταξιακό σχήμα-«ομπρέλα» (τύπου ΜΕΤΑ) σε κεντρικό ή τοπικό επίπεδο και αν υπάρχει, ποια θα είναι η σχέση της συντονιστικής επιτροπής του πανελλαδικού αυτού σχήματος με την γραμματεία του τμήματος εργατικής πολιτικής, ποια η σχέση των δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών μας σχημάτων που δραστηριοποιούνται σε χώρους που «αντιστοιχούν» σε άλλα τμήματα της ΚΕ (πχ Υγεία, Παιδεία), με το τμήμα εργατικής πολιτικής ;

Είναι ανάγκη όλα τα παραπάνω- σε συνδυασμό με μια ολοκληρωμένη πρόταση για την διάρθρωση του συνδικαλιστικού κινήματος- να συζητηθούν σε ειδική συνεδρίαση της ΚΕ. ]

β) ο παράγοντας «Κεντρική Επιτροπή».

Με δεδομένη την πρόβλεψη του καταστατικού ότι τα τμήματα αποτελούν βοηθητικές επιτροπές προς την ΚΕ, δεν μπορεί να μην επισημανθεί το σοβαρό έλλειμμα που χαρακτήρισε την λειτουργία του κόμματος όλο το προηγούμενο διάστημα: οι επεξεργασίες των τμημάτων της ΚΕ ουδέποτε συζητήθηκαν στην ΚΕ! Κι αυτό παρά την υποχρέωση που απορρέει από το καταστατικό (ότι δηλ. τουλάχιστον μια φορά στην διάρκεια της θητείας της, η ΚΕ πρέπει να συζητήσει τις αποφάσεις των τμημάτων της). Έτσι, βρεθήκαμε στο σημείο το κόμμα, ως συλλογικός φορέας μέσω των αποφασιστικών οργάνων του, να μην έχει θέσεις για το ποια πολιτική θα (πρέπει να) ακολουθηθεί από το κάθε Υπουργείο.

Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να συνεχιστεί. Θα πρέπει υποχρεωτικά να συνομολογηθεί ότι αν θέλουμε πράγματι τα τμήματα να είναι το κόμμα στο δίπολο «κόμμα- κυβέρνηση», είναι απαραίτητο οι απόψεις των τμημάτων να νομιμοποιούνται μέσα από αποφάσεις της ΚΕ! Πρέπει να αποτελέσει δέσμευση της νέας ΚΕ που θα προκύψει από το συνέδριο, ο προγραμματισμός των ειδικών αυτών συνεδριάσεών της για τις θέσεις των τμημάτων.

Κι αυτό (η συζήτηση των θέσεων των τμημάτων στην ΚΕ) δεν είναι κάτι που θα αποκαταστήσει απλά την θεσμική κανονικότητα στις κομματικές διαδικασίες. Είναι κάτι που θα ενισχύσει την συλλογική υπευθυνότητα των μελών των τμημάτων και κυρίως, θα αναβαθμίσει τον ρόλο των μελών της ΚΕ. Δεν γνωρίζουμε αν στην πολύχρονη ιστορία του αριστερού κινήματος λύθηκε ποτέ το πρόβλημα του ρόλου των ΚΕ (που όπως σωστά επισημαίνει το κείμενο των θέσεων, στον ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ουσιαστικά επικυρωτικός), αλλά τουλάχιστον αυτό που μπορεί να γίνει άμεσα και χωρίς δυσκολία – και μέχρι τώρα δεν έχει γίνει-είναι να δοθούν αρμοδιότητες / χρεώσεις στα μέλη της ΚΕ.

► Προτείνεται λοιπόν στα 200 μέλη της ΚΕ, αφού αφαιρεθούν αυτά που θα είναι στην ΠΓ και στο οργανωτικό γραφείο, να κατανεμηθούν συγκεκριμένες αρμοδιότητες που θα αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα θεματικά αντικείμενα ή σε ομάδες ομοειδών θεματικών αντικειμένων (κατ’ αναλογία με τα τμήματα).

► Η αντίστοιχη χρέωση στα μέλη της Πολιτικής Γραμματείας θα είναι ανά πλατιές θεματικές ενότητες που περιλαμβάνουν τα συγκεκριμένα τμήματα ή ομάδες τμημάτων: υπεύθυνος/η για την οικονομική πολιτική, για την κοινωνική πολιτική, για ζητήματα θεσμικής ανασυγκρότησης του κράτους και τα δικαιώματα, για εξωτερική πολιτική και άμυνα, για τον πολιτισμό , για την ευρωπαϊκή πολιτική και την εργατική πολιτική.

γ) Δικτύωση των τμημάτων και συγκρότηση της γραμματείας τους.

Στο κείμενο αυτό, δεν κρίθηκε σκόπιμο να γίνει ειδική αναφορά στις προϋποθέσεις συμμετοχής μελών του κόμματος στα τμήματα. Η ανάγκη να συμμετέχουν ενεργά στα τμήματα μέλη του κόμματος με εξειδικευμένες επιστημονικές γνώσεις πάνω στα συγκεκριμένα αντικείμενα, είναι προφανής. Αυτό όμως δεν εξασφαλίζεται με καταστατικές ρυθμίσεις. Εξασφαλίζεται μόνο μέσα από την γνώση της κομματικής «ανθρωπογεωγραφίας» σε κάθε τομέα και από μια σωστή πολιτική ανάθεσης ευθυνών στα μέλη αυτά. Συνεπώς, δεν προτείνεται κάποια άλλη διαδικασία συγκρότησης πέραν αυτής που ήδη προβλέπεται: πανελλαδική πρόσκληση και συμμετοχή όποιων ενδιαφέρονται.

Η άποψη στην οποία επικεντρώνουμε εδώ, είναι ότι τα τμήματα εκείνα που το θεματικό τους αντικείμενο αφορά σε πολιτικές που εξειδικεύονται τοπικά, πρέπει να δικτυώνονται πανελλαδικά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τοπικές επιτροπές που θα λειτουργούν στα πλαίσια των νομαρχιακών ή περιφερειακών επιτροπών του κόμματος.

► Τέτοια τμήματα μπορεί να είναι αυτά που αφορούν στον αναπτυξιακό σχεδιασμό και το περιβάλλον, στην Υγεία, στην Παιδεία, σε πολιτισμό-αθλητισμό, στην πρόνοια και αλληλεγγύη, στην αγροτική πολιτική και στον τουρισμό.

Η σχέση των τοπικών επιτροπών με τα τμήματα δεν είναι απλά σχέση αλληλοενημέρωσης και επικοινωνίας, αλλά σχέση οργανική. Τα τμήματα αυτά δηλ. είναι στην ουσία διαρθρωμένα σε τοπικές επιτροπές. (Κάτι τέτοιο ήδη έχει γίνει με το τμήμα Αυτοδιοίκησης. )

► Οι γραμματείες των τμημάτων αυτών συγκροτούνται μέσα από αυτήν την λογική της πανελλαδικής δικτύωσης: η κάθε περιφερειακή επιτροπή υποδεικνύει 1 μέλος για την γραμματεία του τμήματος. Μέλη επίσης της γραμματείας είναι και τα μέλη της ΚΕ που έχουν χρεωθεί το συγκεκριμένο θεματικό αντικείμενο (αυτό προτείνεται και για τα τμήματα που δεν θα έχουν πανελλαδική δικτύωση). Τα υπόλοιπα μέλη της (25μελούς;) γραμματείας είτε μπορεί να υποδειχθούν από άλλες ομάδες σ/φων (πχ συνδικαλιστικές ομάδες δευτεροβάθμιων οργανώσεων), είτε να εκλέγονται απευθείας από την πανελλαδική ολομέλεια του τμήματος. Η συμμετοχή στην γραμματεία κομματικών μελών που κατέχουν δημόσιο αξίωμα επιτρέπεται μέχρι ένα συγκεκριμένο ποσοστό (πχ 20%) .

► Να επισημανθεί εδώ ότι ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην σύνθεση των τοπικών επιτροπών, που πρέπει να διευρυνθεί με όλους τους σ/φους που έχουν τοποθετηθεί ή εκλεγεί στις διοικήσεις των δημόσιων φορέων που σχετίζονται με το αντικείμενο της επιτροπής. Για παράδειγμα, η επιτροπή Υγείας μιας ΝΕ, εκτός από τα μέλη που «κλασσικά» περιλαμβάνει (δηλ. υγειονομικούς του ΣΥΡΙΖΑ ), είναι πολύ σημαντικό να συμπεριλάβει και τα μέλη του κόμματος που είναι μέλη ΔΣ νοσοκομείων, που κατέχουν διοικητικές θέσεις σε φορείς του ΥΥ κλπ (αυτό θα εντάξει τους σ/φους αυτούς σε μια λογική συλλογικής κομματικής λειτουργίας). Ταυτόχρονα, στα πλαίσια κάθε περιφερειακής συντονιστικής επιτροπής* του κόμματος, θα πρέπει να δημιουργηθεί περιφερειακή επιτροπή υγείας, χρεωμένη σε ένα από τα μέλη του περιφερειακού οργάνου.

*Ανεξάρτητα από το ποια μορφή θα πάρει τελικά η βασική οργανωτική συγκρότηση του κόμματος (ΝΕ ή ΠΕ), θα είναι σημαντικό να διευρυνθεί η θεματολογία των περιφ. επιτροπών, που πρέπει να υπερβούν την μονομέρεια της ενασχόλησης με τις περιφερειακές παρατάξεις και να ασχοληθούν με γενικότερα ζητήματα ανάπτυξης, περιβάλλοντος, αγροτικής πολιτικής κλπ. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στην ενασχόληση με τον τομέα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, καθώς είναι μάλλον προφανές ότι οι οποιεσδήποτε κεντρικές θεσμικές πρωτοβουλίες στον τομέα αυτόν, δεν μπορούν παρά να υλοποιούνται στις τοπικές κοινωνίες.

δ) Η σχέση τμημάτων και ΟΜ

Παρά το γεγονός ότι η δημιουργία κλαδικών/επαγγελματικών ΟΜ «αποθαρρύνεται» από το καταστατικό του κόμματος, τέτοιες ΟΜ υπάρχουν (στην Αττική μάλιστα υπάρχουν και κλαδικές/επαγγελματικές ΝΕ) και λειτουργούν. Επειδή το ζήτημα αυτό δεν πρόκειται να λυθεί άμεσα με κάποιο σαφή και οριστικό τρόπο, προκύπτει η ανάγκη να αναζητηθούν τρόποι «συνομιλίας» ανάμεσα στις ΟΜ αυτές και στα τμήματα.

Με δεδομένο ότι: 1. όλα τα μέλη του κόμματος που σχετίζονται με έναν τομέα (πχ Υγεία) μπορούν να είναι μέλη του αντίστοιχου τμήματος ανεξάρτητα από ποια ΟΜ ανήκουν, δηλ. τα μέλη του κόμματος συμμετέχουν στην επεξεργασία της πολιτικής του κόμματος στον συγκεκριμένο τομέα με την ιδιότητα του μέλους του τμήματος και όχι με την ιδιότητα του μέλους μιας κλαδικής ΟΜ, και 2. οι ΟΜ έχουν (κυρίως) άλλο ρόλο από το να επεξεργάζονται θέσεις εισηγητικά προς την ΚΕ, εκείνο το οποίο πρέπει να διασφαλιστεί, είναι από τη μια η υποχρέωση της γραμματείας του τμήματος να ενημερώνει συστηματικά τις κλαδικές ΟΜ που υπάρχουν στον αντίστοιχο τομέα (πχ η γραμματεία του τμήματος Υγείας πρέπει να ενημερώνει για τις αποφάσεις της τις ΟΜ υγ/κών απευθείας ή μέσω των ΝΕ) και απ’ την άλλη, η δυνατότητα των ΟΜ να συζητούν και να αποφασίζουν σχετικά με τις θέσεις της γραμματείας. Σε περίπτωση που μια ΟΜ διαφωνεί με κάποια άποψη που έχει διαμορφωθεί στο τμήμα, μπορεί να αποστείλει την διαφωνία της στην ΚΕ του κόμματος, έτσι ώστε όταν η ΚΕ συζητήσει τις θέσεις για το συγκεκριμένο θεματικό αντικείμενο, να έχει υπόψη της και τις απόψεις των ΟΜ.

ε) τμήματα και ΕΠΕΚΕ.

Οι ΕΠΕΚΕ αποτελούν μια επιτυχημένη σύλληψη, καθώς μέσω αυτών μπορεί να επιτευχθεί η «ώσμωση» ανάμεσα στα τμήματα και τους βουλευτές του κόμματος. Ουσιαστικά η ΕΠΕΚΕ διαμορφώνει έναν χώρο συμμετοχής των βουλευτών σε μια κατά βάση κομματική λειτουργία, έναν χώρο όπου επιχειρείται η «ενσωμάτωση» των βουλευτών σε μια συλλογική λειτουργία διαμόρφωσης άποψης πάνω στην κυβερνητική πολιτική. Μέσα από την συνάντηση πολιτικής ηγεσίας Υπουργείου, γραμματείας τμήματος και βουλευτών, εκτός από την απαραίτητη αλληλοενημέρωση, η συζήτηση μπορεί να επιδράσει δημιουργικά πάνω στις αποφάσεις των Υπουργών, συμπληρώνοντάς τες ή τροποποιώντας τες.

Η λειτουργία των ΕΠΕΚΕ μπορεί να αναβαθμιστεί αν η ατζέντα τους συμπεριλάβει και στρατηγικού χαρακτήρα συζητήσεις και δεν αφορά μόνο στις τρέχουσες νομοθετικές πρωτοβουλίες….

στ) Τέλος, επισημαίνουμε για άλλη μια φορά την ανάγκη (προκειμένου να υλοποιείται έμπρακτα η ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσα στο τμήμα και το Υπουργείο) να μονιμοποιηθεί ως λειτουργία ένα είδος άτυπου πολιτικού συμβουλίου που θα συσκέπτεται συστηματικά και τακτικά. Το άτυπο αυτό συμβούλιο θα απαρτίζεται από τον αρμόδιο Υπουργό, τον /την συντονιστή /τρια του τμήματος και τον / την συντονιστή /τρια της ΕΠΕΚΕ.

Συνοψίζοντας:

Η αποδοχή της λογικής των παραπάνω προβληματισμών και προτάσεων θα σήμαινε πρακτικά ότι :

Το συνέδριο, μέσα από τις αποφάσεις του, αποδίδει σημαντικό ρόλο στα τμήματα της ΚΕ, προκειμένου ανάμεσα στην κυβέρνηση και στο κόμμα να αποκατασταθεί σχέση συνεργασίας, υποστήριξης και ελέγχου.

Η νέα ΚΕ δεσμεύεται να επανεξετάσει τα θεματικά αντικείμενα με βάση τα οποία έχουν δημιουργηθεί τα τμήματα και να προχωρήσει στις αναγκαίες αλλαγές.

Μέλη της νέας ΚΕ και της ΠΓ χρεώνονται συγκεκριμένα θεματικά αντικείμενα και τμήματα.

Η νέα ΚΕ δεσμεύεται, τηρώντας τις γενικές δεσμεύσεις του καταστατικού (που αφορούν στον ρόλο των τμημάτων, τις προϋποθέσεις συμμετοχής σε αυτά, την δυνατότητα κοινών συνεδριάσεων, την δυνατότητα δημιουργίας ομάδων θεματικών ενοτήτων σε κάθε τμήμα κλπ) , να προχωρήσει στην σύνταξη νέου εσωτερικού κανονισμού που θα αφορά στην μορφή της συγκρότησής τους και στον τρόπο ανάδειξης της γραμματείας τους (σε συνδυασμό με τον ορισμό του αριθμού των μελών της γραμματείας κλπ) και στην σχέση των ΟΜ με τα τμήματα .

Ειδικότερα, για την εργατική πολιτική και το συνδικαλιστικό κίνημα, θα παρθούν αποφάσεις σε ειδική συνεδρίαση της ΚΕ.

Τέλος, από τις πρώτες ενέργειες της νέας ΚΕ θα είναι ο προγραμματισμός των συνεδριάσεών της που θα αφορούν στις θέσεις των τμημάτων της (υποχρεωτική δέσμευση από το καταστατικό).

*Ο Γιώργος Γιαννόπουλος είναι συντονιστής του Τμήματος Υγείας