Μερικές σκέψεις σε σχέση με το κοινωνικό κράτος και με αφορμή αυτό

Eίναι άξιο απορίας που στο κείμενο θέσεων και στις προγραμματικές τομές , που προτείνει και διεκδικεί ο ΣΥΡΙΖΑ στο μεγάλο με την έννοια της κρισιμότητας και της σπουδαιότητας για την αριστερά θέμα του κοινωνικού κράτους και στο κεφάλαιο κοινωνία και δικαιώματα απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό (κοινωνικό κράτος) αναφέρονται  σωστά δράσεις για την αναβάθμιση του δημόσιου συστήματος υγείας , παιδείας , κρατικών υποδομών σε ιδιαίτερα επί μέρους κεφάλαια. Στο κεφάλαιο όμως 10 με το τίτλο πολιτική αλληλεγγύης και πρόνοιας , που αναφέρεται στη μέχρι τώρα αποδόμηση του κοινωνικού κράτους  αναπτύσσεται σε γενικές γραμμές και περιληπτικά η ανάπτυξη ενός συστήματος κοινωνικής πρόνοιας με δύο σκέλη:

α) τον άμεσο στόχο για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και

β) το μακροπρόθεσμο της αναμόρφωσης του κράτους πρόνοιας .

Εκεί διαβάζουμε σε γενικές γραμμές για τη δημιουργία ενός ενιαίου δημόσιου συστήματος κοινωνικής αλληλεγγύης , που θα επιχειρεί να προστατεύσει τους οικονομικά πιο αδύναμους , τους αποκλεισμένους και γενικά τις πιο ευπαθείς ομάδες . Το κοινωνικό κράτος όμως για την αριστερά ποτέ δεν ήταν κράτος φιλανθρωπίας, είτε ιδιωτικής , είτε κρατικής. Η οικονομίστικη  και αγοραία φιλοσοφία των «αγορών» πάντοτε επιδίωκε και   ιδίως σε περιόδους  οξείας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης την υποκατάσταση του κοινωνικού κράτους με τη κρατική φιλανθρωπία,  τα συσσίτια , τα κοινωνικά παντοπωλεία και ιατρεία , τον εθελοντισμό. Το κοινωνικό κράτος όμως, όπως εισήχθη στο πολιτικό λεξιλόγιο και ιδίως στο λεξιλόγιο της αριστεράς  κατά τη διάρκεια και μετά το β΄παγκόσμιο πόλεμο έχει σαν κύρια έκφραση του τη κοινωνική ασφάλιση . Η κοινωνική ασφάλιση και τα προβλήματα στο συνταξιοδοτικό σύστημα , που είναι πρωταρχικό θέμα συζήτησης σε όλο το ευρωπαϊκό σύστημα και κυρίως στην ευρωπαϊκή αριστερά αλλά και καθημερινό θέμα συζήτησης και υπαρξιακής αγωνίας των πολιτών , όπως και αγαπημένο θέμα προβληματισμού και συζητήσεων σε όλα τα μ.μ.ε. ,ουδόλως αναφέρεται σαν προβληματισμός σε  σχέση με την άμεση όπως και μακροχρόνια αντιμετώπιση του.

Όταν ψηφίσθηκε από τη κυβέρνηση μας το 3^ο μνημόνιο το καλοκαίρι του 2015 δύο σχολές σκέψεις συγκρούσθηκαν αναφορικά με τη πολιτική , που θα ακολουθηθεί για την επίλυση του πιο καυτού κοινωνικού προβλήματος της κοινωνίας , του ασφαλιστικού.  Τη πρώτη εκπροσωπούσε ο καθηγητής της Παντείου και επί σειρά ετών επικεφαλής του ΙΝΒ/ΓΣΕΕ Σ.Ρομπόλης , ο οποίος έχει αφιερώσει δεκαετίες μελέτης στο θέμα κοιν. Ασφάλισης με διεθνή παρουσία , είχε εκπονήσει λεπτομερή μελέτη «για τη διάσωση του κοινωνικού χαρακτήρα της ασφάλισης». Τη δεύτερη πλευρά εκπροσωπούσε ό τωρινός υπουργός , ο οποίος στα τέλη Ιουλίου είχε διαρρεύσει μία προσωπική προσέγγιση στο θέμα , η οποία δρομολογούσε μία περισσότερο φιλελεύθερη στροφή του κόμματος στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Κεντρική διαφορά των δύο καθηγητών ήταν αφενός ο τρόπος κάλυψης των βραχυπρόθεσμων ελλειμμάτων των ταμείων (με χρηματοδότηση ή περικοπές)και αφετέρου ο δημόσιος χαρακτήρας της ασφάλισης. Τότε ο Ρομπόλης στη μελέτη για το ασφαλιστικό , που είχε παραδώσει στη κυβέρνηση προκειμένου να αξιοποιηθεί στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές είχε προτείνει τη συγκρότηση Ταμείου Εθνικού Πλούτου και Κοινωνικής Ασφάλισης για τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος , προκειμένου να αποφευχθούν , υπό το βάρος των ελλειμμάτων νέες και οριζόντιες περικοπές στις συντάξεις. Τα έσοδα στο ταμείο αυτό θα προέρχονταν από τη αξιοποίηση της δημόσιας περιούσιας , τη φορολόγηση των δημόσιων έργων , τις δημόσιες προμήθειες , τα φορολογικά πρόστιμα , τα τυχερά παιχνίδια και το Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών(ΑΚΑΓΕ). Ετσι θα αποκαθίστανταν εν μέρει τουλάχιστον τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων σε βάρος των οποίων και κατ’επέκταση των ασφαλισμένων της χώρας μας  δηλ. όλων μας έχει τελεσθεί διαχρονικά ένα από τα μεγαλύτερα «εγκλήματα» στην ιστορία του τόπου (με την υποχρεωτική  βάσει νόμου επί δεκαετίες άτοκη κατάθεση τους στη Τράπεζα της Ελλάδας , όταν ο πληθωρισμός και τα επιτόκια έτρεχαν σε ποσοστό 20%με αποτέλεσμα να χαθούν δισεκατομμύρια , στη συνέχεια  με τη τοποθέτηση επι Σημίτη στο ΧΑΑ , προκείμενου να στηρίξουν το γενικό δείκτη , όταν αυτός κατέρρεε ,ακολούθως  να γίνουν δομημένα ομόλογα με νέες καταστρεπτικές συνέπειες   και τέλος από το εναπομείναν ποσό με το περίφημο PSI , δηλ. το περίφημο κούρεμα του χρέους να χάσουν μέσα σε μια ημέρα περίπου άλλο ένα 60% της αξίας τους ,αλλά και περαιτέρω το PSI έφερε την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με αποτέλεσμα τα ταμεία  να χάσουν , και  όσα εκ των αποθεματικών τους είχαν σε τραπεζικές μετοχές, οι οποίες σταδιακά κατέρρευσαν) .. Το μείζον θέμα εδώ είναι , που άπτεται όχι μόνο του κοινωνικού προβλήματος της χώρας , που είναι η καταρράκωση των συνταξιούχων από τις συνεχείς μειώσεις(η πλέον αδικημένη κατηγορία της ελληνικής κοινωνίας, όπως παραδέχθηκε και ο υπουργός , αφού από την αρχή της κρίσης οι λεγόμενες υψηλές συντάξεις υπέστησαν μείωση 70-80%, οι μεσαίες 45-50% και χαμηλές γύρω στο 10-20% κατά μέσο όρο), αλλά και της επιδιωκόμενης αναδιάρθρωσης του χρέους ,  ότι ΤΟ Δ.Ν.Τ. με την άκρως νεοφιλελεύθερη θεώρηση του θεωρεί τη κρατική χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης ως παραγωγό χρέους και συνδέει την αναδιάρθρωση με τη συνεχή μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης  δηλ στην ουσία με τη κάθε φορά μείωση της κρατικής χρηματοδότησης , εφόσον είναι ελλειπείς οι πόροι των ταμείων αφενός λόγω υψηλού ποσοστού ανεργίας , αφετέρου λόγω διεύρυνσης αδήλωτης εργασίας,επέκτασης μορφών ελαστικής απασχόλησης,μείωσης μισθών  αλλα και  μεγάλου αριθμού συνταξιούχων  σε μεγάλο βαθμό οφειλόμενου στα  προγράμματα εθελουσίας εξόδου σε τράπεζες και οργανισμούς, που όμως οι ίδιοι οι δανειστές ζήτησαν, σε  κάθε περίπτωση  όμως όχι λόγω υψηλών συντάξεων  . Ισχυρίζεται δε ότι εύρωστες οικονομικά χώρες της ευρωζώνης χρηματοδοτούν το ασφαλιστικό τους σύστημα με χαμηλότερο της Ελλάδας ποσοστό του ΑΕΠ τους. Αυτό είναι η μισή αλήθεια διότι ολόκληρη η αλήθεια , είναι ότι εκτός του ότι οι λοιπές εύρωστες  συγκρινόμενες με την Ελλάδα οικονομίες της ευρωζώνης , που διαθέτουν για συντάξεις χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ έχουν πλείονα παντός τύπου άλλα επιδόματα για το λαό τους( ο Τσακαλώτος στη συνέντευξη , που έδωσε  πρόσφατα στην Ουάσγκτον στις 9-10-2016 ανέφερε ότι  ότι το σύνολο της συνταξιοδοτικής δαπάνης  και λοιπών επιδοτήσεων είναι για την Ελλάδα  το 50% της αντίστοιχης δαπάνης της Γερμανίας και το 70% του μέσου όρου της ΕΕ)  αλλά και  ότι με τη πολιτική , που επέβαλαν της συνεχούς εσωτερικής υποτίμησης , που είναι κατ’εξοχή υφεσιακή, η σύγκριση ως Ποσοστό δαπάνης επί του ΑΕΠ δεν είναι δόκιμη   , αφού το εν λόγω ΑΕΠ έχει μειωθεί λόγω της κρίσης και της επιβληθείσας λιτότητας ήδη σε ποσοστό 27%,με τις εφαρμοσθείσες δε πολιτικές της συνεχούς υποτίμησης  εργασίας και περιουσιακών αγαθών και τη πρωτοφανή δημοσιονομική προσαρμογή χωρίς αρχικό κούρεμα του χρέους (βλ. τα λάθη που αναγνώρισε στη μη αμφισβητηθείσα από τους δανειστές έκθεση  του  το ανεξάρτητο γραφείο αξιολόγησης του ΔΝΤ, )  , η οικονομία βυθισμένη επί τόσα έτη στην ύφεση είχε απαράδεκτα υψηλό ποσοστό ανεργίας  με συνέπεια τα ελλείματα στα ασφαλιστικά ταμεία , που όμως αυτά θα συνεχίζονται όσο εφαρμόζεται ή ίδια πολιτική , δηλ είναι αποτέλεσμα της πιο πάνω πολιτικής και όχι γενεσιουργός αιτία .  Με άλλα  λόγια παρουσιάζεται ως παραγωγός του χρέους η κρατική χρηματοδότηση  των ταμείων και όχι η  εφαρμοσθείσα πολιτική , που οδηγεί στην ανάγκη για αυτή τη χρηματοδότηση. Επειδή η κοινωνική ασφάλιση , που έχει κτυπηθεί  βάναυσα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στα χρόνια της κρίσης, είναι αυτή τα στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα, πάντοτε δε  αποτελούσε σημαία των αριστερής φυσιογνωμίας κομμάτων ανά την υφήλιο, είναι σκόπιμο και απαραίτητο    σε σχέση με την ισχύουσα πολιτική μας, όπως εκφράζεται από το αρμόδιο υπουργείο , να λεχθούν και τα εξής σημαντικά κατά τη γνώμη μου: α)η επιχειρηθείσα από τον αρμόδιο υπουργό της κυβέρνησης μας ασφ. μεταρρύθμιση( ν.4387/2016 και κατέξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσες Υ.Α.) με κεντρικό πυρήνα τον λεγόμενο επανυπολογισμό των συντάξεων και το «μηχανισμό προσωπικής διαφοράς » στην ουσία κρύβει( φαίνεται αυτό από συγκεκριμένες διατάξεις , που δεν είναι σκόπιμο να αναφερθούν εδώ) υπό τη πίεση των δανειστών τη προσπάθεια να μην εκτελεσθούν οι δικαστικές αποφάσεις , που εκδόθηκαν από τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας και δικαίωσαν όσους προσέφυγαν για ακύρωση των διατάξεων του β΄μνημονίου  με αιτιολογία  σαφή ότι πλέον θίγεται μετά τις αλλεπάλληλες περικοπές ο πυρήνας του συνταγματικού δικαιώματος της κοιν. Ασφάλισης και τίθεται σε κίνδυνο η αξιοπρεπής διαβίωση των συνταξιούχων , οι οποίοι αναλογικά και κατά παραβίαση του Συντάγματος έχουν συμβάλλει υπέρμετρα  σε σχέση με άλλους κλάδους στο κόστος της δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας. Υπάρχει άλλο δυτικοευρωπαϊκό κράτος , ακόμη και υπό καθεστώς εποπτείας ελέω μνημονίων , που να μην εκτελεί δικαστικές αποφάσεις και μπορεί κυβέρνηση της αριστεράς να υπερασπίζεται τέτοιο νομοθετικό καθεστώς , πέραν του ότι  από τις τελευταίες παρεμβάσεις του ΔΝΤ φαίνεται ότι η πολιτική , που επιλέχθηκε για τη κοιν. Ασφάλιση δεν οδηγεί πουθενά ούτε οι συνεχόμενες περικοπές βοηθούν στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Ίσως πρέπει να εξετασθεί σοβαρά πλέον  και η πρόταση Έλληνα Ευρωβουλευτή στο Πρωθυπουργό να χρησιμοποιηθεί μέρος του εναπομείναντος για τη χρηματοδότηση του γ΄προγραμματος ποσού , ύψους 19,5 δις ευρώ  για την ανακεφαλαιοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων.  Ένα ποσό της τάξης των 15 δις ευρώ με τη κατάλληλη οικονομική διαχείριση  θα μπορούσε  να αποφέρει ετήσια έσοδα , που θα κάλυπταν ακόμη και το μισό της εξοικονομητέας δαπάνης των 1,8 δις ευρω , που απαιτούσε το γ΄πρόγραμμα. Το να να χρησιμοποιηθεί το ποσό αυτό για τη κατ΄έλαχιστο  μείωση του χρέους ελάχιστα θα ωφελούσε την ελληνική οικονομία , όπως απέδειξε το περίφημο PSI , που κατέστρεψε ασφαλιστικά ταμεία , αποθεματικά νοσκομείων, πανεπιστημίων, φορολογούμενους, που επωμίσθηκαν την ανακεφαλοποίηση των ελληνικών ταπεζών κλπ.  β) Το αναδιανεμητικό σύστημα , που είχαμε μέχρι τώρα (στη πραγματικότητα μικτο αναδιανεμητικό) στηρίζεται σε δύο αρχές 1. Στην ισότητα εισοδήματος μεταξύ εργαζομένου και συνταξιούχου , εξού και το ποσοστό αναπλήρωσης είναι πάντοτε σε συνάρτηση με τον εν ενεργεία μισθό (κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και με το κεφαλαιοποιητικό )και στο ότι η σύνταξη τελεί σε συνάρτηση με τις εισφορές , χωρίς να είναι απαραίτητο το ύψος της να αντιστοιχεί σε αυτές. Το αναδιανεμητικό σύστημα δεν σημαίνει ότι αναδιανέμουμε το προϊόν για τη συνταξιοδοτική δαπάνη κατά το δοκούν , αδικώντας μια κοινωνική ομάδα προκειμένου να ωφελήσουμε άλλη με περισσότερα πιθανόν προβλήματα  ΄(όπως έχει ισχυρισθεί ο υπουργός πιστεύοντας η προσποιούμενος ότι κάνει έτσι αριστερή πολιτική), για την οποία ασφαλώς πρέπει να φροντίσει το κοινωνικό κράτος και αυτός είναι ο ρόλος του, αλλά όχι σε βάρος άλλης κοιν. Ομάδας με περισσότερα ίσως προσόντα , διαφορετικού τύπου εργασία και τις περισσότερες φορές με τελείως διαφορετική σε ύψος καταβολή εισφορών επί σειρά ετών. Η ισοπέδωση προς τα κάτω είναι μια κατάσταση , που ζούμε στην Ελλάδα επί 7 χρόνια ,εντάσσεται στη νεοφιλελεύθερη αντίληψη , όπως την εξέφρασε πρόσφατα και η αντιπρόσωπος του ΔΝΤ , «σε κάθε περίπτωση μειώστε συνταξιοδοτική δαπάνη και να φροντίσετε τους κοινωνικά πιο ευάλωτους , δηλ όλους προοδευτικά  με ψίχουλα κρατικής φιλανθρωπίας», είναι δε απαράδεκτο να προσπαθούμε (μέσα από τις ρήσεις του υπουργού η τις θέσεις του κόμματος ),  να δικαιολογήσουμε μία τέτοιου είδους πολιτική πιστεύοντας ότι κάνουμε τάχα έτσι κοινωνική πολιτική, δεν τολμώ να μιλήσω για αριστερή πολιτική.

* Η Βασιλική Κουβαρά είναι μέλος ΣΥΡΙΖΑ Χαϊδαρίου